εκλεπτυσμένη προπαγάνδα ή ...Το μήνυμα που εκπέμπει η Αμερική[1]
Η Αμερική δεν πρόκειται ποτέ να μαζέψει ένα ειδικό σώμα πλανόδιων πωλητών αρκετά προικισμένων ώστε να «πουλήσουν ψυγεία στους Εσκιμώους», τουλάχιστον όχι σε μια εποχή που ομάδες Εσκιμώων πηγαίνουν τις ΗΠΑ στα δικαστήρια με τον ισχυρισμό ότι η άνοδος της παγκόσμιας θερμότητας που προκαλεί η Αμερική καταστρέφει τα μέσα συντήρησης τους. Κανένα έξυπνο πρόγραμμα μάρκετινγκ δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της κακής εικόνας της Αμερικής. Η δομή και το επίπεδο χρηματοδότησης της δημόσιας διπλωματίας είναι σημαντικά, κυρίως στο βαθμό που εκπέμπουν σήμα στο Πεντάγωνο, τη ΣΙΑ και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχετικά με την αυθεντική πολιτική δέσμευση του προέδρου να αποκαταστήσει τη βλάβη που έχει προκαλέσει. Τα καλά προγράμματα δημόσιας διπλωματίας πράγματι υπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ και με πολύ λογικό κόστος, αλλά για να μετρήσει την αποτελεσματικότητα τους η Αμερική πρέπει να κάνει υπομονή. Η πατριωτική αυτονόητη αλήθεια είναι ότι θα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη εμπειρία και διορατικότητα σε είκοσι χρόνια.
Το μόνο μήνυμα δημόσιας διπλωματίας που είναι αρκετά εντυπωσιακό, ώστε να αντικρούει τις αλληλοεπηρεαζόμενες εχθρικές αφηγήσεις για την αμερικανική ισχύ, είναι η παρατεταμένη επαφή με την ίδια την Αμερική και με ευρύ φάσμα Αμερικανών. Αυτή η θεραπεία δεν κάνει θαύματα. Οι προκαταλήψεις του κόσμου για τις ΗΠΑ μπορούν να επιβεβαιωθούν αντί να διασκορπιστούν με μια επίσκεψη που πάει στραβά. Όμως, οι άνθρωποι που έχουν περάσει καιρό στις ΗΠΑ τείνουν τουλάχιστον να είναι πιο προσεκτικοί στην επιλογή των θεωριών συνωμοσίας και να σκέφτονται πιο βαθιά σχετικά με την αλληλεπίδραση της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Μετά από μια παρατεταμένη επίσκεψη, οι περισσότεροι ξένοι που επιστρέφουν ενδιαφέρονται, για πρακτικούς και συναισθηματικούς λόγους, να δημιουργηθεί θετική εικόνα των ΗΠΑ στην πατρίδα τους.
Τα προγράμματα της Δημόσιας Διπλωματίας για Διεθνείς Επισκέπτες έχουν σεβαστή προϊστορία. Τμήματα της πρεσβείας αναζητούν μελλοντικούς ηγέτες στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας και διαφόρων ακαδημαϊκών αντικειμένων, της δημοσιογραφίας και του πολιτισμού και τα τμήματα Δημόσιας Διπλωματίας τούς μεταφέρουν σας ΗΠΑ για μια περιήγηση με όλα τα έξοδα πληρωμένα. Τον παλιό καιρό, όταν οι ξένοι ήταν πιο φτωχοί και τα ταξίδια πιο ακριβά, ήταν εύκολο να πείσεις ένα νεαρό πολιτικό ή δημοσιογράφο να πάρει ένα μήνα άδεια για να γνωρίσει την Αμερική. Σημαντικός αριθμός αυτών που είχαν επιλεγεί από την πρεσβεία, τουλάχιστον στην Ελλάδα, αργότερα ανήλθαν σε θέσεις επιρροής. Θυμούνταν το πρόγραμμα αυτό με συγκίνηση, δεκαετίες μετά, και μερικές φορές αναρωτιόνταν γιατί οι ΗΠΑ δεν ήταν πιο επιθετικές, επιδιώκοντας μια άμεση ανταπόδοση της επένδυσης τους.
Ο κόσμος είναι πιο πλούσιος και πιο απασχολημένος από ό,τι το 1986, όταν έκανα την πρώτη μου πρόταση για τους υποψήφιους επισκέπτες. Ένα δωρεάν ταξίδι στις ΗΠΑ δεν είναι πλέον αυτομάτως θεόσταλτο. Εκείνοι που ήδη προορίζονται σαφώς για μελλοντική δόξα είναι δύσκολο να δραπετεύσουν έστω και για δυο βδομάδες από την εργασία τους. Δέχονται το ταξίδι και το ακυρώνουν την τελευταία στιγμή. Όμως, παραμονή μικρότερη των τριών εβδομάδων δεν αρκεί για να εντυπωθούν σε έναν ενήλικο το εύρος και η πολυπλοκότητα των ΗΠΑ.
Η απλούστερη απάντηση στο πρόβλημα του επισκέπτη, όχι η ιδανική, είναι η διεύρυνση αυτής της διαδικασίας. Από καθεμία εκ των μεσανατολικών χωρών που έχουν σημασία για εμάς, θα μπορούσαν να στέλνονται στις ΗΠΑ εκατοντάδες άνθρωποι, αντί για δεκάδες κάθε έτος, πρόσφατοι απόφοιτοι πανεπιστημίων, μαζί μ’ άλλους προερχόμενους από θρησκευτικές και από επιχειρηματικές ομάδες, βάσει συστάσεων φιλικών δημοσίων υπαλλήλων, επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών (εκείνων που συμμετείχαν στα ελάχιστα προγράμματα αμερικανικών σπουδών), για μια περιήγηση πέντε εβδομάδων, στην οποία θα συμπεριλαμβανόταν και η διαμονή σε σπίτι αμερικανικής οικογένειας (κατά γενική παραδοχή βασική μεταμορφωτική εμπειρία). Πολύ περισσότεροι Αμερικανοί θα προθυμοποιούνταν να παίξουν το ρόλο του οικοδεσπότη στους ξένους επισκέπτες, εάν τους το ζητούσε ο πρόεδρος τους.
Όσον αφορά τον μακροπρόθεσμο μετασχηματισμό φτωχών, αυταρχικών κρατών, οι ανταλλαγές μαθητών λυκείων είναι η καλύτερη επένδυση για τη δημιουργία του πυρήνα μιας νέας γενιάς δημοκρατικών τεχνοκρατών. Ένας/μία δεκαεξάχρονος/η που αποσπάται από την ομάδα των συνομηλίκων του/της θα επιστρέψει, μετά από ένα έτος στις ΗΠΑ, μιλώντας θαυμάσια αγγλικά και έχοντας πλήρη επίγνωση του ότι ο δρόμος που ακολουθεί το Ουζμπεκιστάν δεν είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να ακολουθήσει μια χώρα. Οι υποτροφίες Φουλμπράιτ και άλλες ακαδημαϊκές ανταλλαγές υψηλού επιπέδου είναι εξαίρετες, αλλά δεν ασκούν την ίδια επίδραση. Οι φοιτητές είναι πολύ κατασταλαγμένοι για να διορθώσουν τους κανόνες με τους οποίους κατανοούν τον κόσμο.
…
Η αμερικανική κουλτούρα είναι μια φθηνή, εύκολη, ευχάριστη και χρήσιμη υπενθύμιση προς τους σκεπτικιστές ξένους ότι η Αμερική είναι μια παλιά και πολύμορφη χώρα, με πλούσια και εκλεπτυσμένη πολιτισμική ζωή, ριζωμένη σε πολλές διαφορετικές και ενδιαφέρουσες παραδόσεις. Η αμερικανική κουλτούρα είναι επίσης μια τέλεια δικαιολογία για να ξανοιχτούν από την πρεσβεία έξυπνοι, χαρισματικοί ειδικοί στη δημόσια διπλωματία και να σταλούν σ’ όλη τη φιλοξενούσα χώρα, για να υπενθυμίσουν στους ξένους ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν κέρατα και ουρές. Στην πορεία η πρεσβεία ξετρυπώνει τον επιχειρηματία που το κρυφό του πάθος για τον Έλβις Πρίσλεϊ τον κάνει τέλειο επί τιμή πρόξενο των ΗΠΑ και χορηγό των αμερικανικών αποστολών προώθησης του εμπορίου.
Η Αμερική δεν πρόκειται ποτέ να μαζέψει ένα ειδικό σώμα πλανόδιων πωλητών αρκετά προικισμένων ώστε να «πουλήσουν ψυγεία στους Εσκιμώους», τουλάχιστον όχι σε μια εποχή που ομάδες Εσκιμώων πηγαίνουν τις ΗΠΑ στα δικαστήρια με τον ισχυρισμό ότι η άνοδος της παγκόσμιας θερμότητας που προκαλεί η Αμερική καταστρέφει τα μέσα συντήρησης τους. Κανένα έξυπνο πρόγραμμα μάρκετινγκ δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της κακής εικόνας της Αμερικής. Η δομή και το επίπεδο χρηματοδότησης της δημόσιας διπλωματίας είναι σημαντικά, κυρίως στο βαθμό που εκπέμπουν σήμα στο Πεντάγωνο, τη ΣΙΑ και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχετικά με την αυθεντική πολιτική δέσμευση του προέδρου να αποκαταστήσει τη βλάβη που έχει προκαλέσει. Τα καλά προγράμματα δημόσιας διπλωματίας πράγματι υπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ και με πολύ λογικό κόστος, αλλά για να μετρήσει την αποτελεσματικότητα τους η Αμερική πρέπει να κάνει υπομονή. Η πατριωτική αυτονόητη αλήθεια είναι ότι θα έχει αποκτήσει μεγαλύτερη εμπειρία και διορατικότητα σε είκοσι χρόνια.
Το μόνο μήνυμα δημόσιας διπλωματίας που είναι αρκετά εντυπωσιακό, ώστε να αντικρούει τις αλληλοεπηρεαζόμενες εχθρικές αφηγήσεις για την αμερικανική ισχύ, είναι η παρατεταμένη επαφή με την ίδια την Αμερική και με ευρύ φάσμα Αμερικανών. Αυτή η θεραπεία δεν κάνει θαύματα. Οι προκαταλήψεις του κόσμου για τις ΗΠΑ μπορούν να επιβεβαιωθούν αντί να διασκορπιστούν με μια επίσκεψη που πάει στραβά. Όμως, οι άνθρωποι που έχουν περάσει καιρό στις ΗΠΑ τείνουν τουλάχιστον να είναι πιο προσεκτικοί στην επιλογή των θεωριών συνωμοσίας και να σκέφτονται πιο βαθιά σχετικά με την αλληλεπίδραση της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Μετά από μια παρατεταμένη επίσκεψη, οι περισσότεροι ξένοι που επιστρέφουν ενδιαφέρονται, για πρακτικούς και συναισθηματικούς λόγους, να δημιουργηθεί θετική εικόνα των ΗΠΑ στην πατρίδα τους.
Τα προγράμματα της Δημόσιας Διπλωματίας για Διεθνείς Επισκέπτες έχουν σεβαστή προϊστορία. Τμήματα της πρεσβείας αναζητούν μελλοντικούς ηγέτες στους τομείς της πολιτικής, της οικονομίας και διαφόρων ακαδημαϊκών αντικειμένων, της δημοσιογραφίας και του πολιτισμού και τα τμήματα Δημόσιας Διπλωματίας τούς μεταφέρουν σας ΗΠΑ για μια περιήγηση με όλα τα έξοδα πληρωμένα. Τον παλιό καιρό, όταν οι ξένοι ήταν πιο φτωχοί και τα ταξίδια πιο ακριβά, ήταν εύκολο να πείσεις ένα νεαρό πολιτικό ή δημοσιογράφο να πάρει ένα μήνα άδεια για να γνωρίσει την Αμερική. Σημαντικός αριθμός αυτών που είχαν επιλεγεί από την πρεσβεία, τουλάχιστον στην Ελλάδα, αργότερα ανήλθαν σε θέσεις επιρροής. Θυμούνταν το πρόγραμμα αυτό με συγκίνηση, δεκαετίες μετά, και μερικές φορές αναρωτιόνταν γιατί οι ΗΠΑ δεν ήταν πιο επιθετικές, επιδιώκοντας μια άμεση ανταπόδοση της επένδυσης τους.
Ο κόσμος είναι πιο πλούσιος και πιο απασχολημένος από ό,τι το 1986, όταν έκανα την πρώτη μου πρόταση για τους υποψήφιους επισκέπτες. Ένα δωρεάν ταξίδι στις ΗΠΑ δεν είναι πλέον αυτομάτως θεόσταλτο. Εκείνοι που ήδη προορίζονται σαφώς για μελλοντική δόξα είναι δύσκολο να δραπετεύσουν έστω και για δυο βδομάδες από την εργασία τους. Δέχονται το ταξίδι και το ακυρώνουν την τελευταία στιγμή. Όμως, παραμονή μικρότερη των τριών εβδομάδων δεν αρκεί για να εντυπωθούν σε έναν ενήλικο το εύρος και η πολυπλοκότητα των ΗΠΑ.
Η απλούστερη απάντηση στο πρόβλημα του επισκέπτη, όχι η ιδανική, είναι η διεύρυνση αυτής της διαδικασίας. Από καθεμία εκ των μεσανατολικών χωρών που έχουν σημασία για εμάς, θα μπορούσαν να στέλνονται στις ΗΠΑ εκατοντάδες άνθρωποι, αντί για δεκάδες κάθε έτος, πρόσφατοι απόφοιτοι πανεπιστημίων, μαζί μ’ άλλους προερχόμενους από θρησκευτικές και από επιχειρηματικές ομάδες, βάσει συστάσεων φιλικών δημοσίων υπαλλήλων, επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών (εκείνων που συμμετείχαν στα ελάχιστα προγράμματα αμερικανικών σπουδών), για μια περιήγηση πέντε εβδομάδων, στην οποία θα συμπεριλαμβανόταν και η διαμονή σε σπίτι αμερικανικής οικογένειας (κατά γενική παραδοχή βασική μεταμορφωτική εμπειρία). Πολύ περισσότεροι Αμερικανοί θα προθυμοποιούνταν να παίξουν το ρόλο του οικοδεσπότη στους ξένους επισκέπτες, εάν τους το ζητούσε ο πρόεδρος τους.
Όσον αφορά τον μακροπρόθεσμο μετασχηματισμό φτωχών, αυταρχικών κρατών, οι ανταλλαγές μαθητών λυκείων είναι η καλύτερη επένδυση για τη δημιουργία του πυρήνα μιας νέας γενιάς δημοκρατικών τεχνοκρατών. Ένας/μία δεκαεξάχρονος/η που αποσπάται από την ομάδα των συνομηλίκων του/της θα επιστρέψει, μετά από ένα έτος στις ΗΠΑ, μιλώντας θαυμάσια αγγλικά και έχοντας πλήρη επίγνωση του ότι ο δρόμος που ακολουθεί το Ουζμπεκιστάν δεν είναι ο μόνος δρόμος που μπορεί να ακολουθήσει μια χώρα. Οι υποτροφίες Φουλμπράιτ και άλλες ακαδημαϊκές ανταλλαγές υψηλού επιπέδου είναι εξαίρετες, αλλά δεν ασκούν την ίδια επίδραση. Οι φοιτητές είναι πολύ κατασταλαγμένοι για να διορθώσουν τους κανόνες με τους οποίους κατανοούν τον κόσμο.
…
Η αμερικανική κουλτούρα είναι μια φθηνή, εύκολη, ευχάριστη και χρήσιμη υπενθύμιση προς τους σκεπτικιστές ξένους ότι η Αμερική είναι μια παλιά και πολύμορφη χώρα, με πλούσια και εκλεπτυσμένη πολιτισμική ζωή, ριζωμένη σε πολλές διαφορετικές και ενδιαφέρουσες παραδόσεις. Η αμερικανική κουλτούρα είναι επίσης μια τέλεια δικαιολογία για να ξανοιχτούν από την πρεσβεία έξυπνοι, χαρισματικοί ειδικοί στη δημόσια διπλωματία και να σταλούν σ’ όλη τη φιλοξενούσα χώρα, για να υπενθυμίσουν στους ξένους ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν κέρατα και ουρές. Στην πορεία η πρεσβεία ξετρυπώνει τον επιχειρηματία που το κρυφό του πάθος για τον Έλβις Πρίσλεϊ τον κάνει τέλειο επί τιμή πρόξενο των ΗΠΑ και χορηγό των αμερικανικών αποστολών προώθησης του εμπορίου.
