Τύπος και Πολιτική

Κοινωνιολογία του Τύπου*
ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΝ

Ότι ή δημοσιογραφία είναι και τέχνη, τέχνη δε ταυτόσημος ή ανάλογος προς την πολιτικήν, έλαβα ήδη την εύκαιρίαν νά ύπαινιχθώ, όπου το ζήτημα τούτο ήλθε κάπως εις επαφήν με τα εν τοις ανωτέρω πραγματευθέντα προβλή­ματα. Η σχέσις της δημοσιογραφικής επιστήμης και τής επιστημονικής δημο­σιογραφίας προς την δημοσιογραφικήν τέχνην είναι ακριβώς η αυτή τής θεωρητικής οικονομίας προς την οίκονομικήν πολιτικήν, των πολιτικών επι­στημών εν γένει προς την πραγματικήν πολιτικήν. Η βασική νομοτέλεια, η διέπουσα τα κοινωνικά φαινόμενα, ουδόλως μεταβάλλεται εκ τής δημοσιογρα­φίας ως τέχνης. Διότι ως επαρκώς, ελπίζω, κατεδείχθη, πάσαι αι ελευθερίαι και αι δημιουργικότητες τής τελευταίας ταύτης ουδόλως εκφεύγουν τής κοινωνικής νομοτέλειας, εντάσσονται δέ οπωσδήποτε εις αυτήν, και υπό τάς άτομικωτέρας των εκδηλώσεις.
Και αυτό ακόμη το ύ φ ο ς , δηλαδή ο προφορικός ή γραπτός λόγος, όστις ανήκει εις άλλην τέχνην — την λογοτεχνίαν — δεν αποτελεί ιδιαίτερον γνώρι­σμα του δημοσιογράφου, αλλά και του πολιτικού. Ενώ αντιθέτως, ούτε το περιεχόμενον τής πολιτικής αποτελεί Ιδιαίτερον γνώρισμα του πολιτικού, δεδομένου ότι και ο δημοσιογράφος ασκεί πρακτικήν πολιτικήν ου μόνον διά του ύφους του αλλά και διά τών ιδεών του. Ότι ο δημοσιογράφος χρησιμοποιεί περισσότερον το γράφειν, ο δε πολιτικός περισσότε­ρο ν το ενεργείν, τούτο και μόνον αποτελεί την διαφοράν. Ίδωμεν όμως λεπτομερέστερον πού ακόμη υπάρχουν ταυτότητες ή αναλογίαι:
«H πολιτική, όπως η Ιστοριογραφία, παρατηρεί ο μέγας ιστορικός Ranke[1], είναι ταυτοχρόνως επιστήμη και τέχνη». Μολονότι ο R a n k e ανα­γνωρίζει ότι ή επιστήμη είναι απαραίτητος διά τον πολιτικόν, εν τούτοις επά­γεται: «Άλλους νόμους ανωτέρας σημασίας, μεγαλειωδεστέρας απόψεις, συλ­λαμβάνει ο πολιτικός, απόψεις δημιουργούμενος εκ τής ορμής τής εσωτερικής ζωής και αναφερόμενος εις το πνεύμα και την καρδίαν, απόψεις πού κάμνουν τον άνθρωπον να συμμετέχη εις την θείαν ελευθερίαν». «Διά την ανωτέραν ταύτην σφαίραν — συνεχίζει o Oncken[2] — χρειάζονται όμως ανώτεραι ικα­νότητες, αίτινες δεν είναι δυνατόν ν' αποκτηθούν δι' επιστημονικών γνώσεων»[3]. «Αναρίθμητοι είναι εκείνοι — συνεχίζει ο R a n k e —οίτινες αναλαμβάνουν να κυβερνήσουν εν κρατικόν σκάφος, άλλ’ ολίγιστοι εκείνοι, οίτινες δεν αναγκάζονται ν’ αφήσουν και πάλιν το πηδάλιον εκ των χειρών των. Διότι ή τέχνη αύτη απαιτεί, περισσότερον πάσης άλλης, οξύτητα διανοί­ας, δύναμιν Ιδιοφυΐας, ήτις γεννάται δια ν' ανακαλύπτη και να θεμελιώνη[4], γενναιότητα ψυχής και είναι... η δυσκολωτέρα των τεχνών». Τον ωραιότερον χαρακτηρισμόν της πολιτικής δίδει όμως ο Hermann Ο n c k e n εις το εξής χωρίον του: «Πολιτική είναι ή μετατροπή γνώσεων και εμπειρίας εις θέλησιν, εν μέσω μιας πραγματικότητος, ήτις αποτελεί ταυτοχρόνως την ύλην και το όριον τής πολιτικής ενεργείας»[5]. Τόσον εις τ' ανωτέρω, όσον και εις τα κατω­τέρω ή πολιτική είναι σχεδόν ταυτόσημος με την μεγάλην δημοσιογραφίαν.
Εκ των ανωτέρω συνάγεται, ότι ή πολιτική προϋποθέτει μίαν συνθετικήν ικανότητα πνεύματος, διαίσθησιν, άμεσον παρατηρητικότητα επί των πραγ­μάτων και όχι μέσω βιβλίων, (όπερ o Schopenhauer κηρύσσει και διά τούς επιστήμονας)[6], μεγαλυτέραν Ικανότητα εις το συνθέτειν παρά εις την έννοιολογικήν κατάταξιν και έρευναν[7], προσγείωσιν αλλά και φαντασίαν, ρεαλισμόν, αλλά και έγκαιρον πρόγνωσιν του μη εισέτι πραγματοποιηθέντος, όσφρησιν διά τας εν σπέρματι εξελίξεις, ένστικτον διά τους αστάθμητους παράγοντας[8].
OOncken αναφέρει το χωρίον του L a s s a l l e : «Εις τί συνέκειτο ή υπεροχή μου; Εις τούτο: ότι ήμην πολιτικός, δηλαδή εγνώριζον μερικούς μήνας ενωρίτερον, ό,τι όλοι οι αμερόληπτοι άνθρωποι παρεδέχοντο μερικούς μήνας αργότερον». Ρήτωρ δέον να είναι ο πολιτικός, άλλ’ ο λόγος του πρέπει να έχη ουσίαν. Ότι ο πολιτικός είναι καλλιτέχνης[9], εκ τούτου δεν έπεται ότι ο καλλιτέχνης δύναται να είναι πολιτικός. Τουναντίον: συνηθισμένος ο καλλιτέχνης να χειρί­ζεται την νεκράν ύλην είναι ανίκανος να χειρισθή τον έμψυχον άνθρωπον[10].
Και αυτής ακόμη τής θεωρητικής πολιτικής το αντικείμενον είναι, κατά τον Piloty, η πολιτική ως τέχνη. Όλαι αι επιστήμαι είναι σχετικώς με την πολιτικήν βοηθητικού. «Ενώ εις την πρακτικήν πολιτικήν η τέχνη του πολιτικού, αναχωρούσα από την διαίσθησιν, το ένστικτον ή την εμπειρίαν, καταλήγει εις πράξεις και χωρίς λεπτομερή εξέτασιν λογαριάζεται με τάς δια­θέσεις και τάς συμπτώσεις τής τύχης, αντιθέτως ή επιστήμη τής πολιτικής απο­μονώνει το ενεργούν άτομον δια των ψυχολογικών μεθόδων έκ τών τυχαίων περιστατικών τής ζωής και διαγράφει ένα τύπον πολιτικού, εις τον οποίον ο πολιτικός βίος εμφανίζεται με όλας του τάς δυνατότητας και συμπτώσεις, δυσχέρειας και ανάγκας, σαφώς και ορθώς, όπως ένας χάρτης»[11].
Βεβαίως, ουδέποτε πρέπει να λησμονήται, ότι ή πολιτική ως τέχνη προϋπο­θέτει την πολιτικήν ως επιστήμην. «Δι' όλους, όσοι αναλαμβάνουν ν' ασχοληθούν ενεργώς με την πολιτικήν και θέλουν ν' αναλάβουν την ευθύνην να ηγηθούν του λαού, προϋποτίθεται πλούτος γνώσεων, ή καλλίτερα μόρφωσις και προ παντός η αυστηρωτέρα συστηματικότης τής μορφώσεως», λέγει ο διφυής Georg Bernhard, τέως διευθυντής τής Βερολιναίας και παγκοσμίου φήμης «Εφημερίδος του Φός» και καθηγητής τής Πολιτικής Οικονομίας του Πανεπιστημίου του Βερολίνου[12]. Διά την πολιτικήν είναι απαραίτητα, κατά τον Bernhard, ή ιδιοφυΐα, ο χαρακτήρ και αι γνώσεις. Ό πολιτικός γεννάται, δεν γίνεται, όπως επίσης ο δημοσιογράφος, ο καλλιτέχνης, ο ιατρός, ο δικηγόρος[13].
Αποτελεί συνεπώς σφάλμα ή γνώμη ότι αι διάφοροι σχολαί πολιτικών επι­στημών είναι ικαναί να παραγάγουν πολιτικούς. Αι σχολαί αύται δύνανται να δώσουν μόνον γνώσεις[14]. Ομοίως και κατά τον καθηγητήν του δικαίου Josef Ρ a r t s c h, ο πολιτικός χρησιμοποιεί εκ της θεωρίας μόνον μεθόδους και από­ψεις, αίτινες όμως δεν δύνανται να τον απαλλάξουν τής ευθύνης διά τας ενερ­γείας του[15].

*Ε. Λεμπέση, "Κοινωνιολογία του Τύπου", κ. ΙΙ, σελ. 85-87, εκδόσεις Αρσενίδη, Αθήνα 1992

[1] Eις Hermann Oncken, Politik als Kunst (Hdb. d. Pol. I, 9).
[2] O n c k e n , Ivo. rivui.
[3] Oncken, 9. — Bernhard, Die Ausbildung des Politikers (Hdb. d. Pol. V, 436, 440).
[4]Βλ. εκτενώς Ε. Λεμπέση, Βενιζέλος. —Ό "Αντι-Βενιζέλος.
5.Oncken, 10.
[6] Schopenhauer, Über Lesen und Bücher 54. — Ο n c k e n, 10.
[7] Oncken, 10.
8.0ncken, 11.
[9]Oncken, 12. — Ενδιαφέρουσα είναι ή ύπό του Oncken παρατιθεμένη επιστολή του
Bismarck κατά τής γραφειοκρατίας καί της πεζότητος της ζωης.

[lO] Oncken, 12.
[11]Piloty, Politik als Wissenschaft (Hdb. d. Pol. I,1).
[12] Bernhard,439.
14.Bernhard,440.
15.Bernhard,440.
[15]Partsch, Die Bedeutung der Geschichte und der wissenschaftlichen Theorie für den Politiker (Hdb. d. Pol. V. 442).