Ο Νεοπλατωνισμος τής Δύσης[1]
Κάποτε ο Πλωτίνος είχε φέρει το Νεοπλατωνισμό από την Αλεξάνδρεια στη Ρώμη κ’ εδώ τον είχε μεταφυτέψει στο μαθητή του Πορφύριο. Τέτοια αδιάσπαστη σχολική παράδοση και τέτοια πιο πέρα ανάπτυξη τής θεωρίας σα στην Ανατολή δεν έγινε στήν Ιταλία. Εδώ κρατήθηκαν μακριά από ίαμβλιχικές θολούρες. Ό Chalcidius (Χαλκίδιος, γύρω στο 350) είναι αξιομνημόνευτος σαν υπομνηματιστής του πλατωνικού Τίμαιου, ο Macrobius (Μακρόβιος) του κικερωνικού Ενυπνίου του Σκιπίωνα (γύρω στο 400), ο Marius Victorinus (Βικτωρίνος), ένας γραμματικός καί ρήτορας του 4ου αιώνα, που έγραψε σχόλια σε αριστοτελικά και κικερωνικά συγγράμματα, είταν δάσκαλος του Αυγουστίνου και τον κατήχησε στη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Μα ο πολύ πιο σημαντικότερος αντιπρόσωπος του λατινικού Νεοπλατω-νισμού είταν ο Anicius Manlius Severinus Boèthius (Βοήθιος) από τη Ρώμη (γύρω στο 480-525). "Όσο κι αν είταν χριστιανός, επειδή άνηκε στη ρωμαϊκή αριστοκρατία κ’ επειδή παντρεύθηκε μια κόρη του νεότερου Σύμμαχου, είχε σχέσεις με τους κύκλους που έμειναν περισσότερο καιρό κ’ επιμονότερα δεμένοι με την παλιά θρησκεία.
Ό Θεοδώριχος τον διόρισε το 510 ύπατο, τον υποψιάστηκε αργότερα πώς είχε πάρει μέρος σε συνωμοσία που σχεδίαζε την ανατροπή του, τον φυλάκισε και τον σκότωσε. Αφού είχε συγγράψει ήδη πρωτύτερα μεταφράσεις κ’ υπομνήματα σε συγγράμματα του Αριστοτέλη καθώς κ’ ένα σύγγραμμα για την Τριάδα, έγραψε τώρα στη φυλακή τα τελευταίο του έργο «Παρηγοριά τής φιλοσοφίας» (De conso-latione Philosophiae, 5 Β.), το τελευταίο στη σειρά των αρχαίων παρηγορητικών συγγραμμάτων. Καινούργιες ιδέες δεν πρέπει να περιμένομε απ’ αυτόν, γιατί δεν είναι επαγγελματίας φιλόσοφος, παρά ερασιτέχνης με φιλοσοφικά διαφέροντα όπως ο Κικέρων κι ο Πλούταρχος. Έτσι συμπαθεί έναν εκλεκτικισμό του τύπου του προπλωτινικού μέσου πλατωνισμού. Ενώ το έργο δεν παρουσιάζει ούτε μιαν ειδικά χριστιανική ιδέα, φαίνεται επηρεασμένο άπα τον Προτρεπτικό του Αριστοτέλη, πιθανό με τη μεσολάβηση του Ορτένσιου του Κικέρωνα (σ.203). Ή μορφή είναι του διηγηματικού διάλογου, κατά το υπόδειγμα τής Μενίππειας Σάτιρας, πεζός και στίχος που εναλλάζουνε. Το έργο παρουσιάζει μιαν αυστηρά μονοθεϊστική πίστη σε θεό και πρόνοια, που με θερμόν ενθουσιασμό την υποστηρίζει ενάντια σε κάθε αντιλογία. Είναι ή τελευταία όμορφη απόδειξη τί λογής στήριγμα μπορούσε να προσφέρει ενός φωτισμένου άνθρωπου, ή αρχαία φιλοσοφία σε ζωή και θάνατο.
Βιβλιογραφία:
Boëthius, De consolatone philosophiae ed. R. PEIPER 1871.— F. KLINGNER, De Boethii consolatione philosophiae (Philol. Unters. Heft 27). 1921.— W. NESTLE, Die Nachso-kratiker (1923) I 160 κκ. II 353 κκ. — R. REITZENSTEIN, Augustin als antiker und mittelalterlicher Mensch (Ό Α. σαν αρχαίος και μεσαιωνικός άνθρωπος). (Vorträge der Bibl. Warburg 1922/23 I). 1924.
Κάποτε ο Πλωτίνος είχε φέρει το Νεοπλατωνισμό από την Αλεξάνδρεια στη Ρώμη κ’ εδώ τον είχε μεταφυτέψει στο μαθητή του Πορφύριο. Τέτοια αδιάσπαστη σχολική παράδοση και τέτοια πιο πέρα ανάπτυξη τής θεωρίας σα στην Ανατολή δεν έγινε στήν Ιταλία. Εδώ κρατήθηκαν μακριά από ίαμβλιχικές θολούρες. Ό Chalcidius (Χαλκίδιος, γύρω στο 350) είναι αξιομνημόνευτος σαν υπομνηματιστής του πλατωνικού Τίμαιου, ο Macrobius (Μακρόβιος) του κικερωνικού Ενυπνίου του Σκιπίωνα (γύρω στο 400), ο Marius Victorinus (Βικτωρίνος), ένας γραμματικός καί ρήτορας του 4ου αιώνα, που έγραψε σχόλια σε αριστοτελικά και κικερωνικά συγγράμματα, είταν δάσκαλος του Αυγουστίνου και τον κατήχησε στη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Μα ο πολύ πιο σημαντικότερος αντιπρόσωπος του λατινικού Νεοπλατω-νισμού είταν ο Anicius Manlius Severinus Boèthius (Βοήθιος) από τη Ρώμη (γύρω στο 480-525). "Όσο κι αν είταν χριστιανός, επειδή άνηκε στη ρωμαϊκή αριστοκρατία κ’ επειδή παντρεύθηκε μια κόρη του νεότερου Σύμμαχου, είχε σχέσεις με τους κύκλους που έμειναν περισσότερο καιρό κ’ επιμονότερα δεμένοι με την παλιά θρησκεία.
Ό Θεοδώριχος τον διόρισε το 510 ύπατο, τον υποψιάστηκε αργότερα πώς είχε πάρει μέρος σε συνωμοσία που σχεδίαζε την ανατροπή του, τον φυλάκισε και τον σκότωσε. Αφού είχε συγγράψει ήδη πρωτύτερα μεταφράσεις κ’ υπομνήματα σε συγγράμματα του Αριστοτέλη καθώς κ’ ένα σύγγραμμα για την Τριάδα, έγραψε τώρα στη φυλακή τα τελευταίο του έργο «Παρηγοριά τής φιλοσοφίας» (De conso-latione Philosophiae, 5 Β.), το τελευταίο στη σειρά των αρχαίων παρηγορητικών συγγραμμάτων. Καινούργιες ιδέες δεν πρέπει να περιμένομε απ’ αυτόν, γιατί δεν είναι επαγγελματίας φιλόσοφος, παρά ερασιτέχνης με φιλοσοφικά διαφέροντα όπως ο Κικέρων κι ο Πλούταρχος. Έτσι συμπαθεί έναν εκλεκτικισμό του τύπου του προπλωτινικού μέσου πλατωνισμού. Ενώ το έργο δεν παρουσιάζει ούτε μιαν ειδικά χριστιανική ιδέα, φαίνεται επηρεασμένο άπα τον Προτρεπτικό του Αριστοτέλη, πιθανό με τη μεσολάβηση του Ορτένσιου του Κικέρωνα (σ.203). Ή μορφή είναι του διηγηματικού διάλογου, κατά το υπόδειγμα τής Μενίππειας Σάτιρας, πεζός και στίχος που εναλλάζουνε. Το έργο παρουσιάζει μιαν αυστηρά μονοθεϊστική πίστη σε θεό και πρόνοια, που με θερμόν ενθουσιασμό την υποστηρίζει ενάντια σε κάθε αντιλογία. Είναι ή τελευταία όμορφη απόδειξη τί λογής στήριγμα μπορούσε να προσφέρει ενός φωτισμένου άνθρωπου, ή αρχαία φιλοσοφία σε ζωή και θάνατο.
Βιβλιογραφία:
Boëthius, De consolatone philosophiae ed. R. PEIPER 1871.— F. KLINGNER, De Boethii consolatione philosophiae (Philol. Unters. Heft 27). 1921.— W. NESTLE, Die Nachso-kratiker (1923) I 160 κκ. II 353 κκ. — R. REITZENSTEIN, Augustin als antiker und mittelalterlicher Mensch (Ό Α. σαν αρχαίος και μεσαιωνικός άνθρωπος). (Vorträge der Bibl. Warburg 1922/23 I). 1924.
[1] Τσέλλερ[Eduard Zeller] – Νεστλέ [Wilhelm Nestle], «Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας, 4η περίοδος, σ. 400-401, Εστία, Αθήνα 1980.
