2ος παγκόσμιος πόλεμος
Η κατά της Ελλάδας επίθεση των δυναμέων του Άξονα*
Η γερμανική εκδοχή
Στο αυτοβιογραφικό αυτό βιβλίο του ο κορυφαίος Γερμανός στρατηγός προσπαθεί να φωτίσει το ζήτημα του αιματοκυλίσματος της ανθρωπότητας, στη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου, υπό το πρίσμα του ηττημένου. Για τους ειδήμονες Γερμανούς της εποχής, σύμφωνα με τον Χάιντς Γκουντέριαν, ο πόλεμος ήταν ένα εκ προοιμίου λάθος. Από την στιγμή, όμως που η προσφυγή στα όπλα γίνεται πράξη, καθοριστική σημασία έπαιξαν επιμέρους επιλογές - λανθασμένες, κατά τον Γκουντέριαν - που υπονόμευσαν την όποια πιθανότητα νίκης των Γερμανών σε αυτόν τον πρωτόγνωρο πόλεμο. Το κύριότερο από τα λάθη αυτά προήλθε από την πλευρά του στενού συμμάχου των Γερμανών, την Ιταλία και αυτό το λάθος ο Γκουντέριαν το ονομάζει "Ελλάδα".
Στις 3 Μαίου 1939 ό Μολότωφ αντικατέστησε τον μέχρι τότε υπουργό των Εξωτερικών της Σοβιετικής Ενώσεως Λιτβίνωφ. Ό Μολότωφ είχε παίξει σπουδαίον ρόλον εις την σύναψιν του συμφώνου μή επιθέσεως μέ την Γερμανίαν, της 23 Αυγούστου 1939, τό όποιον και είχε δώσει εις τον Χίτλερ την δυνατότητα επιθέσεως κατά της Πολωνίας. Οί Ρώσοι συμμετέσχον εις την καταστροφήν της Πολωνίας εισβάλλοντες στις 18 Σεπτεμβρίου 1939 εις την χώραν αυτήν έξ Ανατολών. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1939 υπέγραψαν μέ τη Γερμανίαν σύμφωνον φιλίας και οίκονομικήν συμφωνίαν άποβλέπουσαν είς τήν διευκόλυνσιν τής γερμανικής πολεμικής προσπάθειας. Έξεμεταλλεύθησαν όμως τήν ευκαιρίαν αυτήν για νά προσαρτήσουν τις χώρες τής Βαλτικής καί νά επιτεθούν, τήν 30η Νοεμβρίου 1939, κατά τής Φινλανδίας. Καθ' ον χρόνον τά γερμανικά στρατεύματα ήσαν άπησχολημένα εις τό δυτικόν μέτωπον, υπεχρέωσαν τήν Ρουμανίαν νά τους παραχώρηση τήν Βεσσαραβίαν, πράγμα τό όποιον ηνάγκασε τόν Χίτλερ, νά εγγυηθή,τήν 30 Αυγούστου 1940, τήν άνεξαρτησίαν τής χώρας αυτής.
Τόν Οκτώβριον τού 1940 ό Χίτλερ ήταν άπησχολημένος είς συνομιλίας μέ τούς Γάλλους καί μέ τόν Φράνκο, αφορώσας τήν συνέχισιν τού πολέμου. Έν συνεχεία συνηντήθη μέ τόν φίλο του Μουσολίνι στην Φλωρεντία. Κατευθυνόμενος πρός τήν Φλωρεντίαν, έπληροφορήθη κατάπληκτος είς τόν σιδηροδρομικόν σταθμόν τής Βολωνίας, ότι ο σύμμαχος του είχεν αρχίσει, χωρίς νά τόν πληροφόρηση και μάλιστα χωρίς κάν νά ζητήση τήν σύμφωνον γνώμην του, ένα ιδιωτικό πόλεμον κατά τής Ελλάδος. Ή έπίθεσις αυτή εφερεν είς τό προσκήνιον τό πρόβλημα τών Βαλκανίων καί δι' αυτού τόν πόλεμον είς μίαν κατεύθυνσιν την οποίαν ή Γερμανία ουδόλως επεθύμει.
Πρώτη συνέπεια τής αυθαιρέτου αυτής ενεργείας τού Μουσολίνι ήταν, όπως μού είπεν ό ίδιος ό Χίτλερ, ότι ό Φράνκο ήρνήθη κάθε είδους συνεργασία μέ τόν Άξονα. Όπως φαίνεται δέν ήθελε νά άκολουθήση κοινήν πολιτικήν μέ τόσον ανεμπίστους συντρόφους.
Δευτέρα συνέπεια υπήρξεν ή δημιουργία εντάσεως μεταξύ τής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ενώσεως. Ή εντασις αύτη υπήρξεν αποτέλεσμα σειράς επεισοδίων τών τελευταίων μηνών, ιδίως δέ, τής γερμανικής πολιτικής τής άφορώσης τήν Ρουμανίαν και τήν όλην παραδουνάβιον περιοχήν. Ή πρόσκλησις του Μολότωφ εις τό Βερολίνον απέβλεπεν είς τήν εκτόνωσιν τής εντάσεως αυτής.
Είς τό Βερολΐνον ό Μολότωφ έζήτησεν όπως :
1. Ή Φινλανδία περιέλθη είς τήν σοβιετικήν ζώνην επιρροής.
2. Ύπαρξη συνεννόησις διά τό μέλλον τής Πολωνίας.
3. Αναγνωρισθούν τα σοβιετικά συμφέροντα εις τήν Ρουμανίαν και τήν Βουλγαρίαν και τέλος, όπως αναγνωρισθούν τά σοβιετικά συμφέροντα είς τά στενά τών Δαρδανελλίων.
Μετά τήν εις Μόσχαν επάνοδον του Μολότωφ οι απαιτήσεις αυτές τών
Ρώσων υπεβλήθησαν και γραπτώς.
Ό Χίτλερ είχεν αγανακτήσει τότε έξ αιτίας των και κατά τήν διάρ-
κειαν τών είς Βερολίνον συνομιλιών απέφυγε νά λάβη σαφή έπ' αυτών Θέσιν. Αργότερα δέ, ουδέ κάν άπήντησεν εις σχετικόν έγγραφον.
Τό συμπέρασμα τής επισκέψεως του Μολότωφ είς τό Βερολίνον ήταν ή βεβαιότης, ότι ό πόλεμος κατά της Σοβιετικής Ενώσεως θά καθίστατο μίαν ημέραν αναπόφευκτος. Πολλές φορές ό Χίτλερ μου περιέγραψε τήν εξέλιξιν τών συνομιλιών αυτών του Βερολίνου, όπως και εγώ τις περιγράφω ανωτέρω. Βεβαίως, πρώτη φορά, μόλις τό 1943 μου μίλησε γιά τό θέμα αυτό, αλλά έκτοτε, πολλάκις και πάντοτε κατά τόν αυτόν τρόπον. Δέν αμφιβάλλω καθόλου, ότι απέδιδε τότε ορθώς τάς απόψεις του.
Περισσότερον όμως, κι' από τάς σοβιετικάς απαιτήσεις ό Χίτλερ είχε αγανακτήσει μέ τήν ιταλική πολιτική του 'Οκτωβρίου 1940, και νομίζω, δικαίως. Ή ιταλική έπίθεσις κατά τής Ελλάδος ήταν επιπόλαια, όσον καί περιττή. Ήδη στις 30/10 ή έπίθεσις τών Ιταλών ανεκόπη και είς τάς 6/11 οι Έλληνες ανέλαβον πλέον την πρωτοβουλίαν. Ως συνήθως, όταν εσφαλμένη πολιτική οδηγεί είς στρατιωτικάς καταστροφάς, ή μήνις του Μουσολίνι εστράφη κατά τών στρατηγών, ιδίως κατά του Μπαντόλιο, ό όποιος είχε ματαίως προσπαθήσει νά τόν άποτρέψη από πολεμικές περιπέτειες. Περί τά μέσα Νοεμβρίου οί Ιταλοί υπέστησαν σοβαράν ήτταν. Ό Μπαντόλιο έθεωρήθη εχθρός του καθεστώτος και προδότης. Στις 26 Νοεμβρίου υπέβαλε τήν παραίτησίν του. Διάδοχος του έγένετο την 6 Δεκεμβρίου ό Καμπαλλέρο.
Στις 10 Δεκεμβρίου οί Ιταλοί υπέστησαν νέαν σοβαράν ήτταν στην Άφρικήν πλησίον του Σίντι Μπαρανί. Θά ήταν προς τό κοινόν συμφέρον τόσον τής Γερμανίας όσον και τής Ιταλίας, εάν δέν είχε μεσολαβήσει ή κατά τής Ελλάδος περιπέτεια και αντ' αυτής είχε σταθεροποιηθή ή είς Άφρικήν κατάστασις. Ό στρατάρχης Γκρατσιάνι έζήτησε τήν άποστολήν είς τό
βορειοαφρικανικό μέτωπο γερμανικών αεροπλάνων. Ό Μουσολίνι σκέφθηκε νά ζήτηση την αποστολή και δύο γερμανικών τεθωρακισμένων μεραρχιών είς Λιβύην. Κατά τον χειμώνα ή Μπάρντια, ή Ντέρνα και το Τομπρούκ έπεσαν στά χέρια τών "Αγγλων. Γερμανικά στρατεύματα υπό τήν διοίκησιν του Ρόμμελ αποκατέστησαν τά πράγματα.
Τό αποτέλεσμα τής ιταλικής αυθαιρεσίας και τών ιταλικών σφαλμάτων είς τά Βαλκάνια υπήρξεν ή δέσμευσις ισχυρών γερμανικών δυνάμεων, εις τήν Άφρικήν κατ' αρχάς, έν συνεχεία δέ εις τήν Βουλγαρίαν, τήν Ελλάδα και τήν Γιουγκοσλαβίαν. Τό γεγονός αυτό είχε δυσμενή αποτελέσματα διά τήν ίσχύν μας είς τό άποφασιστικόν μέτωπον του πολέμου. Απεδείχθη, ότι ό γενναιόδωρος καθορισμός τής περιοχής τών Άλπεων ώς οροθετικής γραμμής τών συμφερόντων τών δύο δυνάμεων τού Άξονος, ήταν τελείως ακατάλληλος διά τήν κοινήν πολεμικήν προσπάθειαν. Ή συνεργασία μεταξύ τών συμμάχων ήταν τόσον ελλιπής, όσον δέν θά έπρεπε νά είναι.
*Γκουντέριαν, "οι αναμνήσεις ενός στρατιώτη", σ. 134-136, εκδόσεις Χιωτέλλη, Αθήνα 2006
Η κατά της Ελλάδας επίθεση των δυναμέων του Άξονα*
Η γερμανική εκδοχή
Στο αυτοβιογραφικό αυτό βιβλίο του ο κορυφαίος Γερμανός στρατηγός προσπαθεί να φωτίσει το ζήτημα του αιματοκυλίσματος της ανθρωπότητας, στη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου, υπό το πρίσμα του ηττημένου. Για τους ειδήμονες Γερμανούς της εποχής, σύμφωνα με τον Χάιντς Γκουντέριαν, ο πόλεμος ήταν ένα εκ προοιμίου λάθος. Από την στιγμή, όμως που η προσφυγή στα όπλα γίνεται πράξη, καθοριστική σημασία έπαιξαν επιμέρους επιλογές - λανθασμένες, κατά τον Γκουντέριαν - που υπονόμευσαν την όποια πιθανότητα νίκης των Γερμανών σε αυτόν τον πρωτόγνωρο πόλεμο. Το κύριότερο από τα λάθη αυτά προήλθε από την πλευρά του στενού συμμάχου των Γερμανών, την Ιταλία και αυτό το λάθος ο Γκουντέριαν το ονομάζει "Ελλάδα".
Στις 3 Μαίου 1939 ό Μολότωφ αντικατέστησε τον μέχρι τότε υπουργό των Εξωτερικών της Σοβιετικής Ενώσεως Λιτβίνωφ. Ό Μολότωφ είχε παίξει σπουδαίον ρόλον εις την σύναψιν του συμφώνου μή επιθέσεως μέ την Γερμανίαν, της 23 Αυγούστου 1939, τό όποιον και είχε δώσει εις τον Χίτλερ την δυνατότητα επιθέσεως κατά της Πολωνίας. Οί Ρώσοι συμμετέσχον εις την καταστροφήν της Πολωνίας εισβάλλοντες στις 18 Σεπτεμβρίου 1939 εις την χώραν αυτήν έξ Ανατολών. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1939 υπέγραψαν μέ τη Γερμανίαν σύμφωνον φιλίας και οίκονομικήν συμφωνίαν άποβλέπουσαν είς τήν διευκόλυνσιν τής γερμανικής πολεμικής προσπάθειας. Έξεμεταλλεύθησαν όμως τήν ευκαιρίαν αυτήν για νά προσαρτήσουν τις χώρες τής Βαλτικής καί νά επιτεθούν, τήν 30η Νοεμβρίου 1939, κατά τής Φινλανδίας. Καθ' ον χρόνον τά γερμανικά στρατεύματα ήσαν άπησχολημένα εις τό δυτικόν μέτωπον, υπεχρέωσαν τήν Ρουμανίαν νά τους παραχώρηση τήν Βεσσαραβίαν, πράγμα τό όποιον ηνάγκασε τόν Χίτλερ, νά εγγυηθή,τήν 30 Αυγούστου 1940, τήν άνεξαρτησίαν τής χώρας αυτής.
Τόν Οκτώβριον τού 1940 ό Χίτλερ ήταν άπησχολημένος είς συνομιλίας μέ τούς Γάλλους καί μέ τόν Φράνκο, αφορώσας τήν συνέχισιν τού πολέμου. Έν συνεχεία συνηντήθη μέ τόν φίλο του Μουσολίνι στην Φλωρεντία. Κατευθυνόμενος πρός τήν Φλωρεντίαν, έπληροφορήθη κατάπληκτος είς τόν σιδηροδρομικόν σταθμόν τής Βολωνίας, ότι ο σύμμαχος του είχεν αρχίσει, χωρίς νά τόν πληροφόρηση και μάλιστα χωρίς κάν νά ζητήση τήν σύμφωνον γνώμην του, ένα ιδιωτικό πόλεμον κατά τής Ελλάδος. Ή έπίθεσις αυτή εφερεν είς τό προσκήνιον τό πρόβλημα τών Βαλκανίων καί δι' αυτού τόν πόλεμον είς μίαν κατεύθυνσιν την οποίαν ή Γερμανία ουδόλως επεθύμει.
Πρώτη συνέπεια τής αυθαιρέτου αυτής ενεργείας τού Μουσολίνι ήταν, όπως μού είπεν ό ίδιος ό Χίτλερ, ότι ό Φράνκο ήρνήθη κάθε είδους συνεργασία μέ τόν Άξονα. Όπως φαίνεται δέν ήθελε νά άκολουθήση κοινήν πολιτικήν μέ τόσον ανεμπίστους συντρόφους.
Δευτέρα συνέπεια υπήρξεν ή δημιουργία εντάσεως μεταξύ τής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ενώσεως. Ή εντασις αύτη υπήρξεν αποτέλεσμα σειράς επεισοδίων τών τελευταίων μηνών, ιδίως δέ, τής γερμανικής πολιτικής τής άφορώσης τήν Ρουμανίαν και τήν όλην παραδουνάβιον περιοχήν. Ή πρόσκλησις του Μολότωφ εις τό Βερολίνον απέβλεπεν είς τήν εκτόνωσιν τής εντάσεως αυτής.
Είς τό Βερολΐνον ό Μολότωφ έζήτησεν όπως :
1. Ή Φινλανδία περιέλθη είς τήν σοβιετικήν ζώνην επιρροής.
2. Ύπαρξη συνεννόησις διά τό μέλλον τής Πολωνίας.
3. Αναγνωρισθούν τα σοβιετικά συμφέροντα εις τήν Ρουμανίαν και τήν Βουλγαρίαν και τέλος, όπως αναγνωρισθούν τά σοβιετικά συμφέροντα είς τά στενά τών Δαρδανελλίων.
Μετά τήν εις Μόσχαν επάνοδον του Μολότωφ οι απαιτήσεις αυτές τών
Ρώσων υπεβλήθησαν και γραπτώς.
Ό Χίτλερ είχεν αγανακτήσει τότε έξ αιτίας των και κατά τήν διάρ-
κειαν τών είς Βερολίνον συνομιλιών απέφυγε νά λάβη σαφή έπ' αυτών Θέσιν. Αργότερα δέ, ουδέ κάν άπήντησεν εις σχετικόν έγγραφον.
Τό συμπέρασμα τής επισκέψεως του Μολότωφ είς τό Βερολίνον ήταν ή βεβαιότης, ότι ό πόλεμος κατά της Σοβιετικής Ενώσεως θά καθίστατο μίαν ημέραν αναπόφευκτος. Πολλές φορές ό Χίτλερ μου περιέγραψε τήν εξέλιξιν τών συνομιλιών αυτών του Βερολίνου, όπως και εγώ τις περιγράφω ανωτέρω. Βεβαίως, πρώτη φορά, μόλις τό 1943 μου μίλησε γιά τό θέμα αυτό, αλλά έκτοτε, πολλάκις και πάντοτε κατά τόν αυτόν τρόπον. Δέν αμφιβάλλω καθόλου, ότι απέδιδε τότε ορθώς τάς απόψεις του.
Περισσότερον όμως, κι' από τάς σοβιετικάς απαιτήσεις ό Χίτλερ είχε αγανακτήσει μέ τήν ιταλική πολιτική του 'Οκτωβρίου 1940, και νομίζω, δικαίως. Ή ιταλική έπίθεσις κατά τής Ελλάδος ήταν επιπόλαια, όσον καί περιττή. Ήδη στις 30/10 ή έπίθεσις τών Ιταλών ανεκόπη και είς τάς 6/11 οι Έλληνες ανέλαβον πλέον την πρωτοβουλίαν. Ως συνήθως, όταν εσφαλμένη πολιτική οδηγεί είς στρατιωτικάς καταστροφάς, ή μήνις του Μουσολίνι εστράφη κατά τών στρατηγών, ιδίως κατά του Μπαντόλιο, ό όποιος είχε ματαίως προσπαθήσει νά τόν άποτρέψη από πολεμικές περιπέτειες. Περί τά μέσα Νοεμβρίου οί Ιταλοί υπέστησαν σοβαράν ήτταν. Ό Μπαντόλιο έθεωρήθη εχθρός του καθεστώτος και προδότης. Στις 26 Νοεμβρίου υπέβαλε τήν παραίτησίν του. Διάδοχος του έγένετο την 6 Δεκεμβρίου ό Καμπαλλέρο.
Στις 10 Δεκεμβρίου οί Ιταλοί υπέστησαν νέαν σοβαράν ήτταν στην Άφρικήν πλησίον του Σίντι Μπαρανί. Θά ήταν προς τό κοινόν συμφέρον τόσον τής Γερμανίας όσον και τής Ιταλίας, εάν δέν είχε μεσολαβήσει ή κατά τής Ελλάδος περιπέτεια και αντ' αυτής είχε σταθεροποιηθή ή είς Άφρικήν κατάστασις. Ό στρατάρχης Γκρατσιάνι έζήτησε τήν άποστολήν είς τό
βορειοαφρικανικό μέτωπο γερμανικών αεροπλάνων. Ό Μουσολίνι σκέφθηκε νά ζήτηση την αποστολή και δύο γερμανικών τεθωρακισμένων μεραρχιών είς Λιβύην. Κατά τον χειμώνα ή Μπάρντια, ή Ντέρνα και το Τομπρούκ έπεσαν στά χέρια τών "Αγγλων. Γερμανικά στρατεύματα υπό τήν διοίκησιν του Ρόμμελ αποκατέστησαν τά πράγματα.
Τό αποτέλεσμα τής ιταλικής αυθαιρεσίας και τών ιταλικών σφαλμάτων είς τά Βαλκάνια υπήρξεν ή δέσμευσις ισχυρών γερμανικών δυνάμεων, εις τήν Άφρικήν κατ' αρχάς, έν συνεχεία δέ εις τήν Βουλγαρίαν, τήν Ελλάδα και τήν Γιουγκοσλαβίαν. Τό γεγονός αυτό είχε δυσμενή αποτελέσματα διά τήν ίσχύν μας είς τό άποφασιστικόν μέτωπον του πολέμου. Απεδείχθη, ότι ό γενναιόδωρος καθορισμός τής περιοχής τών Άλπεων ώς οροθετικής γραμμής τών συμφερόντων τών δύο δυνάμεων τού Άξονος, ήταν τελείως ακατάλληλος διά τήν κοινήν πολεμικήν προσπάθειαν. Ή συνεργασία μεταξύ τών συμμάχων ήταν τόσον ελλιπής, όσον δέν θά έπρεπε νά είναι.
*Γκουντέριαν, "οι αναμνήσεις ενός στρατιώτη", σ. 134-136, εκδόσεις Χιωτέλλη, Αθήνα 2006
