ΜΗΤΡΙΚΌ ΓΈΝΟΣ[1]Τα πρώτα γένη ήταν μητρικά. Η γενιά καθοριζόταν από τη θηλυκή καταγωγή. Την πρώτη θέση είχε η μάνα. Τα παιδιά είτε θηλυκά είτε αρσενικά ανήκουν στο γένος της μητέρας τους.
Στα μητρικά γένη η παρουσία του γένους και της οικογένειας κληρονομείται από τις κόρες και όχι από τους γιούς. Η μάνα είναι ο γεννήτορας, η μάνα είναι η ιδιοκτήτρια, η μάνα είναι η περιουσία. Μετά τη μάνα δεν είναι ο πατέρας αλλά ο αδελφός της μάνας. Μέσα στο μητρικό γένος ο θείος αυτός έπαιρνε τη θέση του πατέρα. Ο πατέρας ήταν ένας ξένος, ένας φιλοξενούμενος. Συγγένεια με τα παιδιά του δεν είχε. Με μία τέτοια θέση του πατέρα στην οικογένεια δεν γίνεται λόγος για εξουσία του στη σύζυγο και τα παιδιά τους. Δεν χρωστά λοιπόν τίποτα σ’ αυτή την οικογένεια, που τον βλέπει σαν ξένο και περαστικό. Τα παιδιά του και την γυναίκα του θα τους θρέψει το μητρικό γένος και τις υποχρεώσεις του, να δουλεύει και να προσφέρει στη φαμίλια του, θα τις εκπληρώσει σαν υποχρέωση στο μητρικό γένος. Αν δεν κατοικήσει με τη γυναίκα του, θα είναι δεμένος στο γένος της μητέρας του, αν μείνει μαζί με τη γυναίκα του, θα ξεκόψει από τη μάνα και θα δεθεί στο γένος της γυναίκας του. Ο Ζεύς, όταν παντρεύτηκε την Ήρα, ονομάστηκε Ζεύς Ηραίος στην Αττική, επολέμησε στο πλευρό του μητρικού γένους της γυναίκας του και πολλές φορές εστράφηκε κατά του δικού του.
Το στοιχείο που έχει μονιμότητα στο μητρικό γένος είναι τα θηλυκά. Οι άνδρες είναι διαβατάρικα πουλιά. Η μητριαρχία είναι «το αργό ποτάμι των γυναικών, των μανάδων, των αδελφάδων, των θυγατέρων, των εγγονών που το ρέμα του σέρνει τους σερνικούς, τ’ αδέλφια, τους άντρες, τους γυιούς και τ’ αγόρια».[2] Ο Ησίοδος, στην «Ασημένια Γενιά», δίνει την εικόνα του αρσενικού διαβατική, πρόσκαιρη, που έρχεται, ζει σαν ένα άμυαλο ανήλικο παιδί και πεθαίνει, κι ανασταίνεται, για να ξαναπεθάνει, περαστικό, χωρίς ιδιαίτερη αξία πλάι στη μάνα, που ζει και βασιλεύει παντοτινά, αμετακίνητη, ώριμη, α θ ά ν α τ η.(…).
Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ
Στις αγροτικές κοινότητες κυρίως, η γυναίκα περιεβάλλετο με ένα γόητρο εξαιρετικό. Αυτό το γόητρο εξηγείται από τη σημασία που παίρνει για πρώτη φορά το παιδί σε μία κοινωνία βασισμένη στην καλλιέργεια της γης.(…) Η φυλή θα επιζήσει με τη γη, που θα κληρονομήσουν και θα καλλιεργήσουν οι απόγονοι. Πολλοί πρωτόγονοι λαοί δεν έχουν επίγνωση του ρόλου του πατέρα στη γέννηση του παιδιού. Πολλοί πιστεύουν ότι τα παιδιά ενσαρκώνουν τις ψυχές των προγόνων τους. Η μάνα όμως είναι ολοφάνερα αναγκαία, για τη γέννηση του παιδιού. Η μάνα συντηρεί και τρέφει το σπόρο στο κορμί της, μ’ αυτήν πληθαίνει η φυλή της. Αυτή παίζει τον π ρ ω τα α ρ χ ι κ ό ρ ό λ ο.
Η ιδιοκτησία της κοινότητας μεταβιβάζεται διά μέσου των γυναικών. Η γη ανήκει στις γυναίκες. Το μητριαρχικό καθεστώς χαρακτηρίζεται από την εξομοίωση της γυναίκας με τη γη. Ο γεωργός θαυμάζει το μυστήριο της γονιμότητας. Ξέρει πως ήλθε στον κόσμο όπως τα ζωντανά και η σοδειά του. Ολόκληρη η φύση προβάλλει στα μάτια του σα μάνα. Η γη γι’ αυτόν είναι γυναίκα. Και στο κορμί της γυναίκας φωλιάζουν οι ίδιες δυνάμεις, που αναταράζουν τη γη.(…)
Η μητρότητα όμως απαιτεί παραμονή, λίγο πολύ, στον ίδιο τόπο. Κι έτσι η οικονομία και η μαγεία συμφωνούν να αναθέσουν την καλλιέργεια της γης στη γυναίκα. Γεννάει, έχει την οικιακή παραγωγή, υφαίνει, ασχολείται με την κεραμική. Το εμπόριο είναι δικό της. Η ζωή της φυλής διατηρείται και πληθαίνει με τη γυναίκα. Από αυτή και τη μαγεία της κρέμονται τα παιδιά, τα κοπάδια, τα προϊόντα της γης, το νοικοκυριό. Ο άνδρας τη σέβεται και τη λατρεύει. Θηλυκές θεότητες παρουσιάζονται που προσωποποιούν τη γονιμότητα. Στη Βαβυλώνα τη λένε Ιστάρ, στους Σημίτες η Αστάρτη, στην Ελλάδα η Γαία, η Ρέα και η Κυβέλη, στην Αίγυπτο η Ίσις. Οι αρσενικές θεότητες είναι υποταγμένες στις θεές. Η Νιόβη και η Μήδεια βάζουν το σημάδι τους σε μία εποχή, που οι μητέρες θεωρούσαν τα παιδιά τους κτήμα τους και δεν έκρυβαν την αλαζονεία τους. Η γη ήταν θεά και την έλεγαν Γαία.(…)
Οι θεές, όπως οι γυναίκες, δεν πλούτιζαν μόνο τη γη με τη γονιμότητά τους, ήταν το σύμβολο της δημιουργικής δυνάμεως από την οποία προήλθε η γη και όλοι οι ζωντανοί της οργανισμοί. Ήταν το σύμβολο της τρυφερής μητρικής στοργής που σπρώχνει τη μητέρα σε οποιαδήποτε θυσία για να φέρει στην ωριμότητα τη νέα ζωή που δημιούργησε. Η Ίσις στην Αίγυπτο, η Δήμητρα στην Ελλάδα, η Caeres στη Ρώμη εκπροσωπούσαν την προτεραιότητα και την ανεξαρτησία του γυναικείου φύλου στο ρόλο του, στη δημιουργία και την επιβίωση του κόσμου και την ουσιαστική συμβολή της γυναίκας στην πρώτη γεωργική εργασία. Σ’ αυτή την εποχή Γεωργία, Θεά και Γυναίκα ήταν ένα. Όταν η γεωργία βασίλευε στη γη, η κυριαρχία της γυναίκας ήταν αδιαφιλονίκητη.
____________________________________
[1] Μαρία Μαντζιάφου-Κανελλοπούλου, «Οικογένεια, ιστορική και κοινωνική μελέτη» σελ. 97-103, Αθήνα 1979.
[2] Π. Λεκατσά, «Η Μητριαρχία και η σύγκρουσή της με την Ελληνική Πατριαρχία», σελ. 19, Αθήνα 1977.
