«όλοι μας μπορούμε να κερδίσουμε τιμή για μια μάχη που πολεμήσαμε καλά[1]»Σύμφωνα με την άποψη του Επίκτητου για τη ζωή, ακόμη και η τελική «σκηνή» μας ίσως να έχει κάτι ιδιαίτερο να μας προσφέρει. Αντί να φοβάσαι το θάνατό σου, ο Επίκτητος υποστηρίζει ότι πρέπει «να τον κάνεις δόξα σου ή μια ευκαιρία για σένα που θα δείξει στην πράξη τί είδος προσώπου είναι ο άνθρωπος, ο οποίος συμμορφώνεται με τη θέληση της φύσης» [Διατριβαί ΙΙΙ.20.13]. Αφού επισημάνει ότι «δεν μπορώ να αποφύγω το θάνατο», ο Επίκτητος ερωτά ρητορικά: «αντί να αποφύγω το φόβο του θανάτου, θα πεθάνω με θλίψη και τρόμο;» [Διατριβαί Ι.27.9-10]. Αποδεχόμενος το αναπόδραστο του θανάτου, ο φιλόσοφος ελευθερώνει τον εαυτό του για να εστιάσει το ενδιαφέρον του στη διατήρηση της ειρήνης του νου του. Όταν εξετάζει τη θνητότητά του, ο Επίκτητος ελπίζει ότι «ας με βρει ο θάνατος ενώ δεν θα φροντίζω τίποτε άλλο παρά την προαίρεσή μου, για να είμαι απαθής, ανεμπόδιστος, χωρίς εξαναγκασμούς, ελεύθερος» [Διατριβαί ΙΙΙ.5.7].
Ως μια επίθεση στο εξωτερικό που είναι το πλησιέστερο στο αληθινό μας είναι, ο εκφυλισμός του σώματος από μια αρρώστια θέτει τη μεγαλύτερη απειλή στην προαίρεσή μας από οποιοδήποτε γεγονός που δεν εξαρτάται από εμάς. Αν αγωνιστούμε σε αυτή τη μάχη φιλοσοφικά και δεν λάβουμε απεγνωσμένα μέτρα είτε για να διατηρήσουμε είτε για να εγκαταλείψουμε τη ζωή, μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας και να ενισχύσουμε την προαίρεσή μας ακόμα καθώς το σώμα μας εξασθενεί και πεθαίνει. Η ανθρώπινη αρετή έγκειται όχι στην αύξηση της σωματικής ανακούφισης αλλά στον υψηλόφρονα αγώνα να αντιμετωπίζει τις πολλές προκλήσεις της ζωής. Μένοντας στο πόστο μας με γενναιότητα μέχρι το τέλος, ανεξάρτητα από το τί συμβαίνει, όλοι μας μπορούμε να κερδίσουμε τιμή για μια μάχη που πολεμήσαμε καλά.
_______________________
[1] Απόσπασμα από το άρθρο το Χριστόφορου Κοζάνς (Christopher E. Cosans), «Αντιμετωπίζοντας τον θάνατο ως Στωϊκός», το άρθρο αυτό εντάσσεται στο βιβλίο «Βιοηθική, αρχαία θέματα σε σύγχρονους προβληματισμούς» των Κουζέφσκι – Πολάνσκυ (Mark Kuczewski – Ronald Polansky), εκδ. Τραυλός, 2007
