Γεωργίου Γεμιστού – Πλήθωνοςη διδασκαλία της καθαρής μακαριότητος[1]
Κρίνομε σωστό ότι η ανάμειξι του αθανάτου και του θνητού μέσα μας κατασκευάσθηκε από τους θεούς τους δημιουργούς της αρμονίας του κόσμου σύμφωνα με τους νόμους του Διός (και) ότι τα δύο μέρη αυτού του ουρανού, το αθάνατο και το θνητό, συνδυάσθηκαν σε αυτό το ανθρώπινο σχήμα που είναι σαν σύνορο (αυτών). Γιατί για να είναι το παν πλήρες και τέλειο, έπρεπε να αποτελήται από αθάνατο και από θνητό για να μη διαφέρη αυτό από τον εαυτόν του και να μην είναι σύστημα. Γιατί, όπως μερικά από αυτά που είναι αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους και βρίσκονται στα όρια συναρμολογήθηκαν πρόχειρα, έτσι και τα θνητά συνδέθηκαν με τα αθάνατα με αυτό το ανθρώπινο όριο. Αν, λοιπόν, το θνητό (σώμα) ήταν πάντοτε μαζί με το αθάνατο που έχει μέσα του και αν αυτό (το θνητό στο τέλος) απέβαινε αθάνατο – γιατί θα γινόταν αθάνατο από την παντοτινή του συνύπαρξι με το αθάνατο – ο άνθρωπος δεν θα ήταν σύνορο της αθάνατης και της θνητής ουσίας, όπως θα έπρεπε, αλλά θα είχε ταχθή τελείως με τους αθανάτους. Είτε αν το αθάνατο είχε μια φορά συνευρεθή με το θνητό, και όλον τον άλλον χρόνο είχε απαλλαγή από αυτό, τότε θα εξαφανιζόταν το σύνορο (μεταξύ) των θνητών και των αθανάτων, αφού θα γινόταν μια φορά (άπαξ) και δεν θα ήταν πάντοτε σύνορο, ούτε θα συναρμολογούσε πάντοτε τα θνητά με τα αθάνατα, αλλά αφού μια φορά θα συναρμολογούσε, έπειτα μαζί με την απαλλαγή από αυτό το θνητό θα διέλυε και αυτήν την αρμονία. Θα έμενε, λοιπόν, από το ένα μέρος η επικοινωνία του θνητού με το αθάνατο, από το άλλο δε, αφού θα χανόταν (το θνητό), (το αθάνατο) θα έμενε κάθε φορά μόνο του και θα ζούσε χωριστά και αυτή (η κατάστασι) θα προχωρούσε έτσι πάντοτε και στον άπειρο χρόνο.
Αυτές τις γνώμες έχουν διατυπώσει οι σοφοί, και μάλιστα οι οπαδοί του Πυθαγόρα και του Πλάτωνος. Αυτά (έχουν πει) και οι εξηγητές άλλων εθνών και μάλιστα από τους δικούς μας προγόνους αυτοί που πήραν και διατηρούσαν καλώς την θεοσέβεια σύμφωνα με τους Κουρήτες. Αυτά (ελέχθησαν) και από τον Ζωροάστρη και τους διαδόχους του. Σε αυτόν εμείς, που είναι ο αρχαιότερος άνθρωπος που θυμούνται οι άνθρωποι, αποδίδομε τις τέτοιες διδασκαλίες, όχι γιατί νομίζομε ότι από εκείνον άρχισαν αυτά, γιατί αυτές οι αληθινές διδασκαλίες συνυπάρχουν αιωνίως σε όλο τον ουρανό και στους ανθρώπους, αν και καμμιά φορά επικρατούν σε περισσότερους και άλλοτε σε ολιγώτερους, δηλαδή, σε αυτούς οι οποίοι ξεκινούν σωστά από τις κοινές έννοιες, που έχουν τεθή μέσα στις ψυχές μας από τους θεούς, αλλά αυτός είναι ο παλαιότερος εξηγητής των διδασκαλιών που θεωρούνται από εμάς ορθές και θεωρείται παλαιότερος, (δηλαδή), πλέον των 5.000 ετών από της καθόδου των Ηρακλειδών. Γιατί, τον Μήνη, τον νομοθέτη των Αιγυπτίων, που θεωρείται περισσότερο από τρεις χιλιάδες χρόνια παλαιότερος από αυτόν, (τον Ζωροάστρη), δεν θα πούμε ότι υπήρξε κάποιος σοφός ούτε σπουδαίος νομοθέτης. Γιατί δεν θα νομοθετούσε ποτέ τις τόσο περίεργες και (φαύλες) τελετές, αν και τα δόγματά του δεν ήσαν επίσης φαύλα. Αν, βέβαια, οι διδασκαλίες των ιερέων εκείνου, ήσαν όμοιες με του Ζωροάστρου, δεν θα πούμε ότι αυτές διετυπώθησαν από τον Μήνη, αλλά ότι αυτοί τα βρήκαν έπειτα γιατί είχαν καιρό να ασχολούνται με τη σοφία, και έπειτα δεν μπόρεσαν να διορθώσουν και τις τελετές ένεκα του νόμου που τους επέβαλε ο Μήνης. (Ο νόμος αυτός) είναι άριστος και σωτήριος γι’ αυτούς που έχουν ευνομία, όχι όμως και γι’ αυτούς που έχουν κακούς νόμους. Αυτός δε, ο Νόμος, δεν αφήνει να τολμούν να αλλάξουν ούτε το παραμικρό από τα πατροπαράδοτα, (ώστε να ζουν) έχοντας σπουδαίες διδασκαλίες, αλλά συμβάλλει ώστε πολλοί να κάμουν κακές τελετές. Και από άλλους έχουν γίνει κάποιοι καλοί νόμοι, είναι και μερικοί που δεν έρχονται σε αντίθεσι με τις διδασκαλίς του Ζωροάστρου, αλλά δεν φθάνουν στο απώτατο όριο της τελειότητος. Μεταξύ αυτών είναι και (οι νόμοι) των Ινδών και των Ιβήρων στην Δύσι, που τους απέκτησαν σχεδόν συγχρόνως με αυτούς του Ζωροάστρου. Για τους Ίβηρες δεν γνωρίζομε ακόμη ούτε το όνομα του νομοθέτη ούτε αν οι νόμοι τους ισχύουν ακόμη γι’ αυτούς. Από τους νόμους δε των Ινδών, πολλοί παραμένουν ακόμη και ο νομοθέτης τους λέγεται Διόνυσος. Αυτός κυριάρχησε και ηγεμόνευσε στους Ινδούς ως ξένος (έπηλυς) και λέγεται ότι με κάποια (ήθη) και καλούς νόμους τακτοποίησε το γένος (τους). Αυτόν (τον Ζωροάστρη) ζήλεψε πολύ και ο Διόνυσος, που γεννήθηκε πολύ μεταγενέστερα από την Σεμέλη, (και θέλησε) να γίνη ο ίδιος στην ψυχή ή στον βίο με αυτόν. Και οι δύο (αυτοί) άνδρες ήσαν άπειροι στα στρατιωτικά θέματα. Αυτήν (την στρατιωτική) εμπειρία μπορεί κάποιος να την θεωρήση (γνώρισμα) του Ηρακλέους, του υιού του Αμφιτρίωνος και της Αλκμήνης, και αυτού που γεννήθηκε παλαιότερα από αυτόν, του Τυρίου (Ηρακλέους), αυτοί δε οι δύο άνδρες είχαν μεγάλη εμπειρία στα στρατιωτικά. Έχουν δε κάθε φορά παρόμοιες περιόδους ζωής και πράξεις και θα τις έχουν πάντοτε, και δεν έγινε ποτέ μέχρι τώρα κάτι καινούργιο ούτε γίνεται κάτι το οποίο δεν είχε γίνει κάποτε, προηγουμένως, σαν ιδέα, συνάμα δε ότι και πάλι κάποτε θα ξαναγίνη. Γιατί, αφού κανένα έθνος δεν είναι άθεο και αφού υπάρχουν (πολλές) άλλες και διαφορετικές δοξασίες στους ανθρώπους για τους θεούς, είναι ανάγκη μία και η ίδια (δοξασία) να είναι η άριστη, οι δε άλλες να είναι χειρότερες και από αυτές η μία να είναι πιο κοντά στην άριστη από την άλλη, και οι άλλες πιο μακριά και μερικές πολύ μακριά. Εμείς, τασσόμαστε με το μέρος της γνώμης του Ζωροάστρου που είναι άριστη, η οποία συμφωνεί με την φιλοσοφία του Πυθαγόρα και του Πλάτωνος και υπερτερεί στην ακρίβεια από όλες τις άλλες δοξασίες και συνάμα είναι και πατροπαράδοτη σε εμάς. Με αυτήν μόνη (την διδασκαλία) της καθαρής μακαριότητος που είναι δυνατή σε εμάς, κρίνομε άξιο να ασχολούμαστε.
[1] Πλήθωνος Νόμοι – Γενναδίου Πατριάρχου, εναντίον του Πλήθωνος Γεμιστού, σελ. 120-124, εκδόσεις ελεύθερη σκέψις 1997
σχετικό άρθρο: http://dimodidaskalos.blogspot.com/2009/05/blog-post_27.html
