Πολιτισμός από πολιτισμό[1]Στις μεγάλες παραποτάμιες κοιλάδες του Τίγρη και του Ευφράτη και του Νείλου[2], η Εποχή του Ορείχαλκου εγκαινιάζεται με μια τεράστια σε συνέπειες οικονομική και πολιτιστική μεταβολή, που συνδέεται συνήθως με την ίδρυση μεγάλων πόλεων – και γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε Επανάσταση των Άστεων. Η απότομη εμφάνιση στα μεγάλα κέντρα των περιοχών αυτών μιας σειράς ολόκληρης νέων οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων ή θεσμών και επιτευγμάτων (πόλεις με μνημειακό διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο, μνημειακή αρχιτεκτονική και τέχνη, σαφώς διακεκριμένες τάξεις, ειδικευμένοι τεχνίτες με πλήρη απασχόληση, ιερατείο και υπαλληλία, γραφή, μεταλλουργία, εμπόριο μεγάλης κλίμακας κτλ), έδωσε την εντύπωση κάποιου «θαύματος», που έπρεπε ν’ αποδοθεί σε ένα προνόμιο του περιβάλλοντος ή του λαού. Η μελέτη όμως του φαινομένου έδειξε με τον καιρό ότι το αίτιο της αλλαγής δεν είχε σχέση με το περιβάλλον, αφού οι άνυδρες πεδιάδες της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου κάθε άλλο παρά προνομιούχοι τόποι ήταν. Μόνο η άρδευση, που έγινε ύστερα από την εκτέλεση μεγάλων δημόσιων έργων, κάτω από τον έλεγχο ενός αυστηρού διοικητικού συστήματος, μετέβαλε τις άγονες εκτάσεις σε παράδεισο και έδωσε το οικονομικό υπόβαθρο της νέας τάξης πραγμάτων. Χωρίς τα τεράστια περισσεύματα της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής, η αλλαγή δεν θα είχε επιτευχθεί. Έτσι έγινε αντιληπτό ότι τις προϋποθέσεις της μεταβολής τις είχε δημιουργήσει μια άλλη, προγενέστερη «επανάσταση», η Παραγωγική, που άρχισε στον περίγυρο της κεντρικής μεσοανατολικής περιοχής πριν από το 8000 πΧ.
…
Η νέα λοιπόν παραγωγική οικονομία έβαλε σε κίνηση ένα νέο μηχανισμό για την οργάνωση και την εξασφάλιση της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής, προώθησε νέους θεσμούς και εμπνεύσεις. Μόνο αυτή η μακρότατη κοινωνική και οικονομική προεργασία έκαμε δυνατή, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, την επίτευξη του επιπέδου της αστικοποιημένης ζωής. Οι δημιουργοί, άλλωστε, της Παραγωγικής Επανάστασης δεν είχαν ξεκινήσει από την ανυπαρξία. Ήταν βασικά φορείς των παραδόσεων της Εποχής του Λίθου και υπήρξαν συλλέκτες και κυνηγοί πριν γίνουν καλλιεργητές και κτηνοτρόφοι.
Ώστε, από αντικειμενική ιστορική άποψη, ο Πολιτισμός προήλθε από τον πολιτισμό. Δεν υπάρχει τρόπος να ξεχωριστεί σαν άλλο είδος ο «υψηλός Πολιτισμός» από τον προηγούμενο. Υπάρχει απλώς διαφορά βαθμού ή κλίμακας, που μερικοί τονίζουν με τα επίθετα «αυτοκρατορικός», «ανακτορικός», «μητροπολιτικός» κά.
[1] Δημητρίου Ρ. Θεοχάρη, «Νεολιθικός Πολιτισμός», σελ. 20-21, Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1981.
[2] για περισσότερες πληροφορίες γύρω από τον αρχαίο Αιγυπτιακό πολιτισμό επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://vasilisxrysikopoulos.blogspot.com
