παιγνίδια πολέμου[1]Η κατά της Αβησσυνίας ιταλική εκστρατεία υπήρξεν εν των σημαντικωτέρων διεθνών γεγονότων της αμέσως προηγειθείσης του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου χρονικής περιόδου λόγω των συνεπειών, ας έσχε διά τας μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων σχέσεις και την εν γένει ευρωπαϊκήν πολιτικήν. Αύτη επέφερε βαρύ πλήγμα κατά της Κοινωνίας των Εθνών, διέσπασε το αγγλοϊταλικόν μέτωπον της Στρέζας, ενεθάρρυνε τον Χίτλερ εις την επιθετικήν του πολιτικήν και κατέστησε την ιταλίαν ανίκανον να εμποδίση την υπό της Γερμανίας προσάρτησιν της Αυστρίας. Αν και η Αιθιοπία είναι χώρα αφρικανική και ο πόλεμος διεξήχθη εκτός της Ευρώπης, η κατά της Αιθιοπίας εκστρατεία τοιούτον έσχεν αντίκτυπον εν Ευρώπη ώστε να αποτελεί εν των κυριωτέρων επεισοδίων της ευρωπαϊκής πολιτικής των προπολεμικών ετών.
Αι επί της Αιθιοπίας κατακτητικαί βλέψεις των Ιταλών χρονολογούνται από της εποχής του Κρίσπι. Η δε ήττα της Άδουα του 1896 υπήρξε βαρύ πλήγμα διά την Ιταλίαν. Τα κατά της Αιθιοπίας σχέδια του Μουσσολίνι δεν οφείλονται συνεπώς μόνον εις την αναζήτησιν χώρου διά τον πλεονάζοντα εν τη χερσονήσω πληθυσμόν. Οφείλονται εις την ζωηράν επιθυμίαν του να εκδικηθή διά την ταπείνωσιν του 1896 και να δείξη εις τον ιταλικόν λαό και τον κόσμον ολόκληρον ότι ο φασισμός ήτο εις θέσιν να επιτύχη εκεί, όπου είχον αποτύχει άλλα καθεστώτα.
Μετά τον πρώτον παγκόσμιον πόλεμον η Ιταλία είχε προσπαθήσει επί τινα χρόνον να επεκτείνη δι’ ειρηνικών μέσων την αποκλειστικήν της επιρροήν επί της Αβησσυνίας, αναλαμβάνουσα υπό την προστασίαν της το μόνον τούτο εναπομείναν ανεξάρτητον κράτος της αφρικανικής ηπείρου. Εάν το 1923 η Αβησσυνία εγένετο δεκτή ως μέλος της Κοινωνίας των Εθνών, ώφειλε τούτο πρωτίστως εις την υποστήριξιν της Ιταλικής κυβερνήσεως. Αλλ’ η ιταλική προσπάθεια εν τέλει απέτυχε προ της αντιδράσεως της κυβερνήσεως της Αδίς Αμπέμπα, ήτις προετίμησε να αποτανθή εις αμερικανικά κεφάλαια διά την εκμετάλλευσιν των πλουτοφόρων πηγών της χώρας. Ο Μουσσολίνι απεφάσισε να κάμψη την εκδηλωθείσαν αντίδρασιν διά της βίας. Ήδη το 1933 ήτο αποφασισμένος να κατακτήση την χώραν και είχε δώσει διαταγάς όπως αρχίση η απαραίτητος διά την σχεδιαζομένην εκστρατείαν προπαρασκευαστική εργασία, ήτοι έργα τεχνικά εις την Σομαλίαν και την Ερυθραίαν, ίνα διευκολυνθούν η απόβασις, η συγκέντρωσις και αι κινήσεις ιταλικών στρατευμάτων, και εξ άλλου υποκίνησις στάσεων και εσωτερικών ταραχών εις την αυτοκρατορίαν του Χαϊλέ Σελασσιέ διά μηχανορραφιών και δωροδοκίας διαφόρων φυλάρχων.
Ο Μουσσολίνι ενόμιζεν ότι δεν θα συνήντα σοβαράν αντίστασιν εις τα κατακτητικά σχέδιά του εκ μέρους της Γαλλίας και της Αγγλίας, των δύο Δυνάμεων, αίτινες, εάν ήθελον, ήσαν εις θέσιν διά του στρατού και του στόλου των να τον εμποδίσουν. Οι υπολογισμοί του εστηρίζοντο επί της ανάγκης, ην αμφότερα τα κράτη ταύτα είχον, της ιταλικής συνεργασίας, ίνα σταμτήσουν την διαρκώς αυξάνουσαν αγερωχίαν του Χίτλερ και την προσπάθειαν του νέου ηγέτου του γερμανικού έθνους όπως παντί τρόπω καταπατήση την μίαν μετά την άλλην τα κυριωτέρας διατάξεις των συνθηκών ειρήνης. Τούτο σαφώς εφάνη εις την Στρέζαν τον Απρίλιον του 1935.
Η τύχη της Αιθιοπίας ενδιέφερε μεγάλως την Γαλλίαν, ακόμη δε περισσότερον την Μεγάλην Βρεττανίαν. Η Γαλλία ενδιεφέρετο λόγω της γειτνιάσεως της αφρικανικής ταύτης αυτοκρατορίας με την εν Τζιμπουτί αποικίαν της και των συμφερόντων Γάλλων κεφαλαιούχων (η σιδηροδρομική γραμμή, η συνδέουσα την Αδίς Αμπέμπα με την θάλασσαν μέσω Τζιμπουτί, ήτο έργον γαλλικής εταιρείας και είχε γίνει με γαλλικά κεφάλαια). Το ενδιαφέρον της Μεγάλης Βρεττανίας ωφείλετο κυρίως εις το ότι ο κυανούς Νείλος έχει τας πηγάς του επί αιθιοπικού εδάφους. Το τις θα ήτο κυρίαρχος μιας των κυριωτέρων πηγών του Νείλου είχε ζωτικήν σημασίαν διά την Αίγυπτον. Εις ταύτα προσετίθετο και το ζήτημα του κύρους και του γοήτρου της Κοινωνίας των Εθνών, ης μετείχεν η Αιθιοπία. Τί θα συνέβαινεν εις περίπτωσιν ιταλικής επιθέσεως; Ολόκληρον το σύστημα της συλλογικής ασφαλείας ετίθετο ούτω επί τάπητος. Η Γαλλία και η Αγγλία, αι δύο αμεσώτερον ενδιαφερόμεναι εκ των Μεγάλων Δυνάμεων, θα προσπαθήσουν να περισώσουν το γόητρον της Κοινωνίας των Εθνών, χωρίς όμως και να εξωθήσουν τα πράγματα εις τα έσχατα και να φθάσουν μέχρι σημείου να περιπλακούν εις πόλεμον προς την Ιταλίαν. Τα ημίμετρα τα οποία θα λάβουν, θα έχουν ως αποτέλεσμα μίαν παταγώση αποτυχίαν της αγγλογαλλικής πολιτικής, διότι ούτε την κατάστασιν της Αβησσυνίας θα αποσοβήσουν ούτε το κύρος της Κοινωνίας των Εθνών θα δυνηθούν να περισώσουν.
[1] Σ. Θ. Λάσκαρι, «Διπλωματική Ιστορία της Συγχρόνου Ευρώπης (1914-1939)», κ. ΙΘ΄, σ. 263-265, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1954.
