ΒοσνιακόΣτο απόσπασμα[1] που ακολουθεί ο βουλευτής Θεσσαλονίκης, εκείνη την εποχή και σημερινός πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, αναλύει τους λόγους που οδήγησαν έναν λαό, τον Σερβικό, στην διάσπαση, με μοχλό την θρησκευτική διαφοροποίηση, το απύθμενο μίσος και τελικά το αιματοκύλισμα στα εδάφη της πολύπαθης Βοσνίας, το μήλον της έριδος μεταξύ Σέρβων ορθόδοξων, Βόσνιων μουσουλμάνων και Κροατών. Η σύλληψη στο Βελιγράδι του πρώην ηγέτη των Σερβοβόσνιων, Ράντοβαν Κάρτζιτς, εθνικού ήρωα στην συνείδηση πολλών Σέρβων, αλλά και διαβολικής φυσιογνωμίας για την πλειοψηφία των Βόσνιων μουσουλμάνων, επαναφέρει στις μνήμες την ταραγμένη και τόσο κοντινή εκείνη περίοδο του βοσνιακού εμφύλιου, τα λάθη και τις παραλήψεις των εγχώριων παραγόντων, αλλά και των αυτόκλητων διεθνών κριτών ενός πολέμου που δεν στηρίχθηκε στις ανύπαρκτες φυλετικές αντιπαλότητες, αλλά στο θανατηφόρο μικρόβιο της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, ενός πολέμου που ξεκίνησε με την διάσπαση των δημοκρατιών της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και του οποίου τις συνέπειες εμείς, ως Έλληνες, εξακολουθούμε να βιώνουμε.
Ι.Λ.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη μεταβιβάστηκε από την Οθωμανική στην Αυστροουγγρική αυτοκρατορία βαθμιαία, μέσω πολυσύνθετων ρυθμίσεων που κατά περίπτωση συνεπάγονταν οξείες διεθνείς εντάσεις, στο διάστημα μεταξύ 1878 και 1909. Ταυτόχρονα αποτελούσε και ζωτικό χώρο της εδαφικής επέκτασης που οραματίζονταν Σέρβοι και Κροάτες, έκαστος προς ίδιον όφελος.
Η πληθυσμιακή σύνθεση της Βοσνίας περιέπλεκε τα πράγματα ακόμα περισσότερο. 20% οι Κροάτες, 43% οι Σέρβοι ορθόδοξοι και οι λοιποί μουσουλμάνοι. Αυτή ήταν η σύνθεση του πληθυσμού την πρώτη δεκαετία του αιώνα. Σήμερα[2], έχει διαφοροποιηθεί προς ενίσχυση του μουσουλμανικού στοιχείου που φθάνει το 44%, με τους Κροάτες στο 18% και τους Σέρβους ορθοδόξους στο 37% περίπου.
Οι Βόσνιοι μουσουλμάνοι δεν είναι ούτε τουρκικής, ούτε αλβανικής καταγωγής. Είναι Σλάβοι με επικρατούντα τα σερβικά στοιχεία. Εξισλαμίσθηκαν στην διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή, ευκολότερα από άλλους χριστιανικούς πληθυσμούς, καθότι ευρεία στρώματα του πληθυσμού είχαν ασπασθεί την αίρεση των Βογομίλων[3]. Ήταν όμως τέτοια η κοινωνική διάρθρωση, με το μουσουλμανικό στοιχείο να περιλαμβάνει την άρχουσα τάξη των γαιοκτημόνων μπέηδων και τους ελεύθερους γεωργούς, ενώ αντίθετα οι χριστιανοί να έχουν υποβιβασθεί στην πλειοψηφία τους σε δουλοπάροικους ώστε οι ανύπαρκτες φυλετικές διαφορές υποκαταστάθηκαν από τις θρησκευτικές που επαυξάνονταν λόγω ταξικής αντιπαράθεσης.
Στη διάρκεια της αυστροουγγρικής διοίκησης οι αντιθέσεις επεκτάθησαν. Φοβούμενη κυρίως τον αναπτυσσόμενο σερβικό εθνικισμό και μάλιστα με το ανεξάρτητο, πλέον, Σερβικό κράτος να συνορεύει με την εξαιρετικά ευαίσθητη Βοσνία, η αυτοκρατορική πολιτική αφενός μεν ευνόησε την ανάπτυξη ενός ιδιότυπου μουσουλμανικού εθνικισμού, αφετέρου παρότρυνε την προσέγγιση Κροατών και μουσουλμάνων εις βάρος των Βόσνιων Σέρβων. Τελικώς, ήταν ο αλυτρωτισμός προς τους Βόσνιους Σέρβους αδελφούς που έδωσε την αφορμή για την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με την δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάρδου στο Σεράγιεβο την 28η Ιουνίου του 1914.
Δεν είναι λοιπόν άξιο απορίας γιατί υφίστανται και σήμερα οι αδιάλλακτες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των ετερογενών στοιχείων του πληθυσμού της Βοσνίας. Η βαθιά ριζωμένη αμοιβαία κακοπιστία έσπρωξε τον Αλία Ιζεμπέκοβιτς στην εσπευσμένη ανακήρυξη της ανεξάρτητης Βοσνίας, ενώ γνώριζε την απόλυτη απόρριψη της ιδέας από τους Βόσνιους Σέρβους, αλλά και τον Ράντοβαν Κάρτζιτς να εξωθήσει την κατάσταση στην ανάφλεξη. Είναι όμως απορίας άξιο γιατί, αντί της επίπονης αναζήτησης συμβιβαστικού πλαισίου σε ένα τόσο δυσεπίλυτο και ιστορικά βεβαρυμένο πρόβλημα, η διεθνής κοινότητα προτίμησε την αβασάνιστη λύση της γρήγορης αναγνώρισης, που οδήγησε στο παρατεινόμενο αιματοκύλισμα.
[1] Κώστα Καραμανλή, «Η μετακομμουνιστική αναστάτωση στην Νοτιοανατολική Ευρώπη», κείμενο που εμπεριέχεται στο ομαδικό έργο «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και Βαλκανική Πολυδιάσπαση», σελ. 52-54, εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 1994.
[2] 1994
[3] The Balkans since 1453, L.S. Stavrianos (Rinehart and Co, Inc., New York 1958) σελ. 235
