«Το δεξί χέρι του Θεού»[1]Στα 1800 η Οδησσός αποτελούσε κέντρο Ρωμιών εμπόρων. Σύμφωνα με τον Σακελλάριο Σακκελαρίου, …, όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισήλθαν νικηφόρα στην πόλη (1794) φιλοξενήθηκαν σε ελληνικά σπίτια, «το δε ελληνικόν σχολείον, το και μοναδικόν τότε, ηρίθμει 72 μαθητάς». Πιθανώς από κείνη την εποχή έλκουν την καταγωγή τους οι ρωσικές παροιμίες «ο γραικός είναι το δεξί χέρι του Θεού» ή «ο αδελφός μου ο γραικός». Οι μετακινήσεις προς τη Ρωσία σημειώθηκαν κυρίως μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1760-1774, όταν οι κάτοικοι της Άσπρης θάλασσας, δηλαδή του Αιγαίου, απέκτησαν επίσημο δικαίωμα μεταναστεύσεως. Η πόλη είχε περιέλθει στη Ρωσία με τη συνθήκη του Ιασίου και, μετά τα Ορλωφικά, η Μεγάλη Αικατερίνη είχε παραχωρήσει εκεί γαίες στους φυγάδες του νότου, που μέσα σε λίγα χρόνια συγκρότησαν ένα από τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της διασποράς. Άλλωστε χάρη στη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (αυτό το «θαύμα της φαναριώτικής διπλωματίας»), το 1774, τα αιγαιοπελαγίτικα πλοία είχαν ελευθερία προσπέλασης στο λιμάνι της Οδησσού (η οποία πριν από το 1789 ονομαζόταν Χατζή-Μπέη, ονομασία που έλαβε κατά συνεκδοχή, από το φρούριο της πόλης το οποίο κατελήφθη από τους Ρώσους). Η πόλη, όπως σημειώνουν οι ιστορικοί, είχε ευεργετηθεί από την παρουσία τοιυ Αρμάν-Εμμανουέλ ντυ Πλεσί, δούκα του Ρισελιέ, ο οποίος είχε προσφέρει πολύτιμές υπηρεσίες ως κυβερνήτης.
[1] Κωστή Παπαγιώργη, «Εμμανουήλ Ξάνθος, ο Φιλικός», εκδόσεις Καστανιώτη, 2005.
