Οι κλιματολογικές αλλαγές και οι επιδράσεις τους στον άνθρωπο και το περιβάλλον απασχολούν ολοένα και εντονότερα την παγκόσμια κοινότητα, η οποία παρά τις κοντόφθαλμες και καιροσκοπικού χαρακτήρα διαφωνίες, συμφωνεί στο να εξακολουθεί να συζητά [δίχως να ενεργεί πραγματικά], αναγνωρίζοντας έτσι το μέγεθος του προβλήματος. Όσο όμως και να τρομάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο οι προδιαγραφόμενες αλλαγές στο κλίμα της Γης, αυτές αποτελούν, σε έναν βαθμό, κομμάτι της φυσικής εξέλιξης του ζωντανού πλανήτη που μας φιλοξενεί. Η ανθρώπινη δραστηριότητα [παρασιτικού χαρακτήρα, ως επί το πλείστον] είναι δυνατόν να προκαλέσει μια πρόωρη «αρρυθμία» στον πλανητικό οργανισμό, πλην όμως η όποια μεταβολή αποτελεί προδιαγεγραμμένη εξέλιξη, στηριζόμενη αφενός στους νόμους της μηχανικής των ουρανίων σωμάτων και αφετέρου στο ενεργό εσωτερικό του πλανήτη μας. Το απόσπασμα που ακολουθεί από το βιβλίο «ο πλανήτης Γη[1]» του Τζωρτζ Γκάμοου (George Gamow) περιγράφει αυτήν την στηριζόμενη στην φυσική εξέλιξη αναπότρεπτη αλήθεια, πέρα και έξω από την όποια – θετική και αρνητική – ανθρώπινη δράση και αυτό τέσσερις και πλέον δεκαετίες πριν από το σήμερα.
Ι.Λ.
Η ιστορία της Γης, κατά τα 5 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια της υπάρξεως του πλανήτη, αποτελείται, ουσιαστικά, από μια μονότονη επανάληψη ορισμένων μεταβολών. Ο φλοιός «ζαρώνει», κάτω από την επίδραση της τεκτονικής δραστηριότητας, που αναπτύσσεται στα έγκατα της Γης και στην επιφάνεια των ηπείρων υψώνονται μεγάλες οροσειρές. Οι βροχές «ξεπλένουν» σιγά-σιγά τα νεοσχηματισμένα βουνά, αποθέτοντας τα υλικά της διάβρωσης στον βυθό των ωκεανών, μετατρέποντας τις ηπειρωτικές επιφάνειες σε επίπεδες ελώδεις εκτάσεις. Η επόμενη πτύχωση του στερεού φλοιού προκαλεί τον σχηματισμό νέων οροσειρών, οι οποίες, με την σειρά τους, «εκπλύνονται» και πάλι από τις βροχές. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται στο διηνεκές.
Γεωλογικές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι οι εποχές του σχηματισμού των βουνών (ορεογενετικές εποχές), παρατηρήθηκαν επανειλημμένα στο παρελθόν, κατά διαστήματα 100 – 150 εκατομμυρίων ετών. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το ότι το μέλλον της Γης δεν θα είναι διάφορο από το παρελθόν της για πολλά ακόμη εκατομμύρια χρόνια. Σήμερα, ζούμε στο τελευταίο στάδιο της τελευταίας (Λαραμιδικής) ορεογενετικής εποχής, που έχει αρχίσει εδώ και 70 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να απολαύσει το θέαμα των επιβλητικών οροσειρών … Μετά από μερικά εκατομμύρια χρόνια, όλη η δόξα των σημερινών ορεινών τοπίων θα έχει εξαφανισθεί, κάτω από την επίδραση της βροχής και επί πολλά ακόμη εκατομμύρια χρόνια η επιφάνεια των ηπείρων θα φαντάζει άχρωμη, ελώδης και μισοκρυμμένη κάτω από την επιφάνεια αβαθών εσωτερικών θαλασσών. Κατόπιν, θα υψωθούν πάλι νέα μεγαλοπρεπή βουνά …
Μικρομεταβολές της μορφής της επιφάνειας της Γης γίνονται και σήμερα, έστω και με βραδύτατο ρυθμό. Οι πολικοί μανδύες, που σήμερα[2] καλύπτουν τα 3 περίπου εκατοστά της επιφάνειας της Γης και αποτελούν τα υπολείμματα των πολύ πιο εκτεταμένων παγετώνων της τελευταίας περιόδου εξαπλώσεως των πάγων, λυώνουν καθημερινά με αργό ρυθμό. … κάθε χρόνο το πάχος των στρωμάτων αυτών πάγου μειώνεται κατά 60 περίπου εκατοστά και το νερό που προκύπτει από την τήξη τους, κατανεμόμενο σε όλους τους ωκεανούς προκαλεί την ανύψωση της ωκεάνειας στάθμης κατά 2,5 περίπου εκατοστά ετησίως, πλημμυρίζοντας βαθμιαία τις παράκτιες περιοχές των ηπειρωτικών όγκων. Από το άλλο μέρος, εξ’ αιτίας της ισοστατικής ισορροπίας του στερεού φλοιού της Γης μερικές από τις ηπειρωτικές εκτάσεις υψώνονται σιγά-σιγά, ενώ άλλες βουλιάζουν προς τα κάτω. Η βαθμιαία ανύψωση των ηπειρωτικών επιφανειών μπορεί να αποδοθεί, τουλάχιστον μερικά, στην μείωση του βάρους που προκαλεί η τήξη των πάγων στις πολικές περιοχές.
Στενά συσχετισμένες με τις μεταβολές αυτές των επιφανειακών χαρακτηριστικών, είναι και οι μεταβολές των κλιματικών συνθηκών, που παρατηρούνται στα διάφορα μέρη. Έτσι, επί παραδείγματι, διαπιστώνει κανείς, ότι κατά τα τελευταία 30 χρόνια η μέση ετήσια θερμοκρασία στο βόρειο ημισφαίριο αυξήθηκε κατά αρκετούς βαθμούς. Οι κλιματολογικές συνθήκες στην Γη, κατά τις περασμένες γεωλογικές εποχές ήταν τελείως διαφορετικές απ’ αυτές που επικρατούν σήμερα. Πριν 40.000 χρόνια, χοντρά στρώματα πάγου, που κατέβαιναν από τις βόρειες ορεινές περιοχές, έφθαναν μέχρι την Νέα Υόρκη στην βόρειο Αμερική και πέρα από την σημερινή θέση του Παρισιού και του Βερολίνου στην Ευρώπη. Από το άλλο μέρος, νωρίτερα στην ιστορία της Γης, η Γροιλανδία, η οποία σήμερα είναι μια συνεχής πλάκα πάγου πάχους τριών περίπου χιλιοστομέτρων, καλυπτόταν από δάση γνωστών στον άνθρωπο δένδρων, όπως η δρυς και η καστανιά, ενώ στα νερά όπου τώρα πλέουν μόνο παγόβουνα, ευδοκιμούσαν αποικίες κοραλλιών.
… οι εναλλασσόμενες προωθήσεις και οπισθοχωρήσεις των παγετώνων, που άσκησαν μια βαθιά επίδραση στην διαμόρφωση του τοπίου και του κλίματος, οφείλονταν, κατά πάσα πιθανότητα, στις μικρές μεταβολές της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο. Πραγματικά, οι υπολογισμοί του Μιλάνκοβιτς σχετικά με το ποσό της ηλιακής θερμότητας που δέχτηκε η Γη κατά τα τελευταία 250.000 χρόνια, συμφωνούν ικανοποιητικά με τα διαθέσιμα γεωλογικά στοιχεία, σχετικά με τις διακυμάνσεις των ηλιακών κλιματολογικών συνθηκών κατά την χρονική αυτή περίοδο. Αν ο Μιλάνκοβιτς είχε δίκηο, θα έπρεπε να είναι δυνατή η πρόβλεψη των μελλοντικών καιρικών συνθηκών, μια και η επιστήμη της ουράνιας μηχανικής μας δίνει στοιχεία αναφορικά με την τροχιακή κίνηση της γης για τα επόμενα 100.000 χρόνια. Οι υπολογισμοί του είδους, παρ’ όλη την αβεβαιότητά τους, δείχνουν ότι η σημερινή περίοδος θερμάνσεως στο βόρειο ημισφαίριο θα κρατήσει ακόμη 20.000 περίπου χρόνια. [Γύρω στο 5.000 μ.Χ. το κλίμα της Βοστώνης θα μοιάζει με το σημερινό της Ουάσιγκτον. Γύρω στο 10.000 μ.Χ. θα θυμίζει το κλίμα της Νέας Ορλεάνης. Γύρω στο 15.000 μ.Χ. το κλίμα του Μαϊάμι και γύρω στο 20.000 μ.Χ. το κλίμα των Δυτικών Ινδιών. Κατόπιν, εξ’ αιτίας των νέων μεταβολών ως προς την κίνηση της Γης η κατάσταση θα αναστραφεί και γιγαντιαίες «γλώσσες» πάγου θα αρχίσουν να κινούνται και πάλι προς τα κάτω εξαφανίζοντας από την όψη της γης μεγαλουπόλεις όπως το Μόντρεαλ, το Όσλο και την Στοκχόλμη και απειλώντας το Σικάγο, την Βοστώνη και το Λονδίνο.] Η περίοδος αυτή της επεκτάσεως των παγετώνων θα ακολουθηθεί και πάλι από μια μακρά περίοδο αυξήσεως της θερμοκρασίας. Η μεθεπόμενη περίοδος επεκτάσεως των πάγων δεν αναμένεται νωρίτερα από το 900.000 μ.Χ. …
Όταν τα βουνά θα «εκπλυθούν» από τις βροχές και η επιφάνεια της Γης γίνει και πάλι επίπεδη, οι παγετώνες θα εξαφανισθούν εντελώς και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου σχηματισθούν πάλι καινούργιες οροσειρές, από την επόμενη πτύχωση του στερεού φλοιού της Γης.
_______________________
[1] Τζωρτζ Γκάμοου, «Ο πλανήτης Γη» (“a planet called earth”), εκδόσεις Βίκινγκ Πρες, 1963
[2] Το βιβλίο απ’ όπου και το σχετικό απόσπασμα έχει γραφεί το 1961. Κατά συνέπεια τα στοιχεία που παρέχονται μπορεί να μην αντιστοιχούν απολύτως στα ακριβή αριθμητικά δεδομένα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Ι.Λ.
Η ιστορία της Γης, κατά τα 5 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια της υπάρξεως του πλανήτη, αποτελείται, ουσιαστικά, από μια μονότονη επανάληψη ορισμένων μεταβολών. Ο φλοιός «ζαρώνει», κάτω από την επίδραση της τεκτονικής δραστηριότητας, που αναπτύσσεται στα έγκατα της Γης και στην επιφάνεια των ηπείρων υψώνονται μεγάλες οροσειρές. Οι βροχές «ξεπλένουν» σιγά-σιγά τα νεοσχηματισμένα βουνά, αποθέτοντας τα υλικά της διάβρωσης στον βυθό των ωκεανών, μετατρέποντας τις ηπειρωτικές επιφάνειες σε επίπεδες ελώδεις εκτάσεις. Η επόμενη πτύχωση του στερεού φλοιού προκαλεί τον σχηματισμό νέων οροσειρών, οι οποίες, με την σειρά τους, «εκπλύνονται» και πάλι από τις βροχές. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται στο διηνεκές.
Γεωλογικές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι οι εποχές του σχηματισμού των βουνών (ορεογενετικές εποχές), παρατηρήθηκαν επανειλημμένα στο παρελθόν, κατά διαστήματα 100 – 150 εκατομμυρίων ετών. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το ότι το μέλλον της Γης δεν θα είναι διάφορο από το παρελθόν της για πολλά ακόμη εκατομμύρια χρόνια. Σήμερα, ζούμε στο τελευταίο στάδιο της τελευταίας (Λαραμιδικής) ορεογενετικής εποχής, που έχει αρχίσει εδώ και 70 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να απολαύσει το θέαμα των επιβλητικών οροσειρών … Μετά από μερικά εκατομμύρια χρόνια, όλη η δόξα των σημερινών ορεινών τοπίων θα έχει εξαφανισθεί, κάτω από την επίδραση της βροχής και επί πολλά ακόμη εκατομμύρια χρόνια η επιφάνεια των ηπείρων θα φαντάζει άχρωμη, ελώδης και μισοκρυμμένη κάτω από την επιφάνεια αβαθών εσωτερικών θαλασσών. Κατόπιν, θα υψωθούν πάλι νέα μεγαλοπρεπή βουνά …
Μικρομεταβολές της μορφής της επιφάνειας της Γης γίνονται και σήμερα, έστω και με βραδύτατο ρυθμό. Οι πολικοί μανδύες, που σήμερα[2] καλύπτουν τα 3 περίπου εκατοστά της επιφάνειας της Γης και αποτελούν τα υπολείμματα των πολύ πιο εκτεταμένων παγετώνων της τελευταίας περιόδου εξαπλώσεως των πάγων, λυώνουν καθημερινά με αργό ρυθμό. … κάθε χρόνο το πάχος των στρωμάτων αυτών πάγου μειώνεται κατά 60 περίπου εκατοστά και το νερό που προκύπτει από την τήξη τους, κατανεμόμενο σε όλους τους ωκεανούς προκαλεί την ανύψωση της ωκεάνειας στάθμης κατά 2,5 περίπου εκατοστά ετησίως, πλημμυρίζοντας βαθμιαία τις παράκτιες περιοχές των ηπειρωτικών όγκων. Από το άλλο μέρος, εξ’ αιτίας της ισοστατικής ισορροπίας του στερεού φλοιού της Γης μερικές από τις ηπειρωτικές εκτάσεις υψώνονται σιγά-σιγά, ενώ άλλες βουλιάζουν προς τα κάτω. Η βαθμιαία ανύψωση των ηπειρωτικών επιφανειών μπορεί να αποδοθεί, τουλάχιστον μερικά, στην μείωση του βάρους που προκαλεί η τήξη των πάγων στις πολικές περιοχές.
Στενά συσχετισμένες με τις μεταβολές αυτές των επιφανειακών χαρακτηριστικών, είναι και οι μεταβολές των κλιματικών συνθηκών, που παρατηρούνται στα διάφορα μέρη. Έτσι, επί παραδείγματι, διαπιστώνει κανείς, ότι κατά τα τελευταία 30 χρόνια η μέση ετήσια θερμοκρασία στο βόρειο ημισφαίριο αυξήθηκε κατά αρκετούς βαθμούς. Οι κλιματολογικές συνθήκες στην Γη, κατά τις περασμένες γεωλογικές εποχές ήταν τελείως διαφορετικές απ’ αυτές που επικρατούν σήμερα. Πριν 40.000 χρόνια, χοντρά στρώματα πάγου, που κατέβαιναν από τις βόρειες ορεινές περιοχές, έφθαναν μέχρι την Νέα Υόρκη στην βόρειο Αμερική και πέρα από την σημερινή θέση του Παρισιού και του Βερολίνου στην Ευρώπη. Από το άλλο μέρος, νωρίτερα στην ιστορία της Γης, η Γροιλανδία, η οποία σήμερα είναι μια συνεχής πλάκα πάγου πάχους τριών περίπου χιλιοστομέτρων, καλυπτόταν από δάση γνωστών στον άνθρωπο δένδρων, όπως η δρυς και η καστανιά, ενώ στα νερά όπου τώρα πλέουν μόνο παγόβουνα, ευδοκιμούσαν αποικίες κοραλλιών.
… οι εναλλασσόμενες προωθήσεις και οπισθοχωρήσεις των παγετώνων, που άσκησαν μια βαθιά επίδραση στην διαμόρφωση του τοπίου και του κλίματος, οφείλονταν, κατά πάσα πιθανότητα, στις μικρές μεταβολές της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο. Πραγματικά, οι υπολογισμοί του Μιλάνκοβιτς σχετικά με το ποσό της ηλιακής θερμότητας που δέχτηκε η Γη κατά τα τελευταία 250.000 χρόνια, συμφωνούν ικανοποιητικά με τα διαθέσιμα γεωλογικά στοιχεία, σχετικά με τις διακυμάνσεις των ηλιακών κλιματολογικών συνθηκών κατά την χρονική αυτή περίοδο. Αν ο Μιλάνκοβιτς είχε δίκηο, θα έπρεπε να είναι δυνατή η πρόβλεψη των μελλοντικών καιρικών συνθηκών, μια και η επιστήμη της ουράνιας μηχανικής μας δίνει στοιχεία αναφορικά με την τροχιακή κίνηση της γης για τα επόμενα 100.000 χρόνια. Οι υπολογισμοί του είδους, παρ’ όλη την αβεβαιότητά τους, δείχνουν ότι η σημερινή περίοδος θερμάνσεως στο βόρειο ημισφαίριο θα κρατήσει ακόμη 20.000 περίπου χρόνια. [Γύρω στο 5.000 μ.Χ. το κλίμα της Βοστώνης θα μοιάζει με το σημερινό της Ουάσιγκτον. Γύρω στο 10.000 μ.Χ. θα θυμίζει το κλίμα της Νέας Ορλεάνης. Γύρω στο 15.000 μ.Χ. το κλίμα του Μαϊάμι και γύρω στο 20.000 μ.Χ. το κλίμα των Δυτικών Ινδιών. Κατόπιν, εξ’ αιτίας των νέων μεταβολών ως προς την κίνηση της Γης η κατάσταση θα αναστραφεί και γιγαντιαίες «γλώσσες» πάγου θα αρχίσουν να κινούνται και πάλι προς τα κάτω εξαφανίζοντας από την όψη της γης μεγαλουπόλεις όπως το Μόντρεαλ, το Όσλο και την Στοκχόλμη και απειλώντας το Σικάγο, την Βοστώνη και το Λονδίνο.] Η περίοδος αυτή της επεκτάσεως των παγετώνων θα ακολουθηθεί και πάλι από μια μακρά περίοδο αυξήσεως της θερμοκρασίας. Η μεθεπόμενη περίοδος επεκτάσεως των πάγων δεν αναμένεται νωρίτερα από το 900.000 μ.Χ. …
Όταν τα βουνά θα «εκπλυθούν» από τις βροχές και η επιφάνεια της Γης γίνει και πάλι επίπεδη, οι παγετώνες θα εξαφανισθούν εντελώς και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου σχηματισθούν πάλι καινούργιες οροσειρές, από την επόμενη πτύχωση του στερεού φλοιού της Γης.
_______________________
[1] Τζωρτζ Γκάμοου, «Ο πλανήτης Γη» (“a planet called earth”), εκδόσεις Βίκινγκ Πρες, 1963
[2] Το βιβλίο απ’ όπου και το σχετικό απόσπασμα έχει γραφεί το 1961. Κατά συνέπεια τα στοιχεία που παρέχονται μπορεί να μην αντιστοιχούν απολύτως στα ακριβή αριθμητικά δεδομένα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
