Ο Αννίβας, η τριπλή συμμαχία και η ασταθής ανθρώπινη τύχη
(από το βιβλίο "Ιστορία της Διπλωματίας", του Β. Ποτέμκιν, εκδόσεις Γκοβόστη, σελ. 62-64)
Μετά την ήττα του από τον Σκιπίωνα, στην μάχη της Ζάμας (202 πΧ) στην Αφρική, ο Αννίβας δεν καταθέτει τα όπλα. Καταφεύγει στο ελληνιστικό βασίλειο της Συρίας και τίθεται υπό την προστασία του βασιλιά Αντίοχου Γ΄. Η αποτυχία της πρώτης του απόπειρας συγκρότησης αντιρωμαϊκού συνασπισμού, με την συμμετοχή της Μακεδονίας του Φιλίππου Ε΄, δεν τον αποθαρρύνει. Σκοπεύει τώρα να συγκροτήσει τριπλό συνασπισμό, μεγαλύτερο και φοβερότερο για τον μισητό «δυτικό του βάρβαρο», που θα τον αποτελούσαν η Συρία του Αντιόχου, η ήδη ηττημένη Μακεδονία του Φιλίππου Ε΄ και η επίσης ηττημένη Καρχηδόνα. Η τριπλή συμμαχία αποτελούσε ένα μόνο μέρος του τεράστιου σχεδίου, που πρότεινε ο Καρχηδόνιος αρχηγός. Η φλόγα της εξέγερσης θα άναβε ταυτόχρονα στην Ετρουρία, την Λιγυρία και την εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία. Συγχρόνως, ο Αννίβας θα εμφανιζόταν, ξαφνικά, κάτω από τα τείχη της Ρώμης. Αν το σχέδιο αυτό ευωδοθεί, έλεγε ο Αννίβας «θα έχετε ενωμένες, ενάντια στην Ρώμη, όλες τις δυνάμεις της Ασίας και της Ευρώπης. Την δύναμη της Ρώμης δεν την αποτελεί η στρατιωτική της ισχύς, αλλά η ικανότητά της να χωρίζει τους αντιπάλους της».
Το σχέδιο αυτό του Αννίβα, θαυμάσιο για την ευρύτητα και την τόλμη του, δεν έγινε τελικά δεκτό. Ο Αντίοχος, μην έχοντας αρκετές ναυτικές δυνάμεις, φοβόταν προσβολή του στόλου της ισχυρής Ροδιακής δημοκρατίας, από τα νώτα. Στο βάθος ο φιλόδοξος Έλληνας βασιλιάς ζήλευε παθολογικά τον Αννίβα και γι’ αυτό χρονοτριβούσε. Σε αντίθεση με την ορμητική τακτική του Καρχηδόνιου αρχηγού, που απέβλεπε σε χτύπημα μέσα στην ίδια την Ιταλία, ο Αντίοχος επιθυμούσε έναν παρατεταμένο πόλεμο στην Ελλάδα, στηριζόμενος στον φιλελευθερισμό των ελληνικών πόλεων, που έδειχναν να εναντιώνονται, όλο και περισσότερο, στην ρωμαϊκή κηδεμονία.
Την αναβλητικότητα του Αντίοχου εκμεταλλεύτηκαν οι Ρωμαίοι, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές τους στην αποσύνθεση της τριπλής συμμαχίας. Η πρεσβεία τους στην Πέλλα, την πρωτεύουσα του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Γ΄, στόχευε στο να τον αποσπάσουν από την συμμαχία. Ο Ρωμαίος πρέσβυς Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος, πατέρας των διάσημων κατοπινών λαϊκών ηγετών, των αδελφών Γράκχων, εκτέλεσε λαμπρά την αποστολή του, εξασφαλίζοντας την βοήθεια του Φιλίππου ενάντια στον Αντίοχο. Ο Φίλιππος βοήθησε πολλαπλά τους Ρωμαίους, μεταξύ άλλων, επιτρέποντας την διέλευση των στρατευμάτων τους δια μέσου των μακεδονικών κτήσεων και την διεκπεραίωσή τους στην Ασία. Ο Φίλιππος δεν ξεχνούσε πως ο Αντίοχος δεν τον βοήθησε αποτελεσματικά στον πρώτο Μακεδονικό πόλεμο, με αποτέλεσμα να ηττηθεί από του Ρωμαίους[1]. Τασσόμενος τώρα στο πλευρό των Ρωμαίων, πίστευε πως εξυπηρετούσε διττό στόχο: αφενός ομαλοποιούσε τις σχέσεις του με την νικήτρια Ρώμη και αφετέρου πλήρωνε με το ίδιο νόμισμα τον «αχάριστο» σύμμαχο.
Ο Αντίοχος απομονωμένος πλέον ηττάται δύο φορές από τους Ρωμαίους: επί ελληνικού εδάφους, κοντά στις θερμοπύλες (191 πΧ) και επί ασιατικού εδάφους, στην Μαγνησία (190 πΧ). Οι αλλεπάλληλες ήττες τον οδηγούν σε εσπευσμένη σύναψη ειρήνης. Προηγήθηκαν παρατεταμένες διπλωματικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ρωμαίου στρατηγού Σκιπίωνα, του επονομαζόμενου Αφρικανού και του ίδιου του Αντίοχου, οι οποίες μεταβάλλονταν σε εκτεταμένες φιλοσοφικές συζητήσεις. Οι πρέσβεις της Συρίας επικεντρώνονταν στην αστάθεια της ανθρώπινης τύχης «που υπαγορεύει στους ανθρώπους νάναι μετριόφρονες στην ευτυχία και να μην καταπιέζουν τους αδυνάτους». Στο τέλος οι πρέσβεις του Αντιόχου δηλώσανε, με φανερή φιλοσοφική διάθεση, πως με την σημερινή κατάσταση των πραγμάτων δεν τους μένει τίποτε άλλο, «παρά να σας ρωτήσουμε, Ρωμαίοι, με ποια θυσία θα μπορούσαμε να εξαγοράσουμε τα σφάλματα του Βασιλιά και να κερδίσουμε την ειρήνη και την συγγνώμη»[2].
Ο Σκιπίων απαντώντας, με αντίστοιχη φιλοσοφική διάθεση, τόνισε πως «οι Ρωμαίοι δεν περηφανευόντουσαν ποτέ εν ευτυχία τελούντες και δεν χάνανε το ηθικό τους σε κατάσταση δυστυχίας». Ο Βασιλιάς, συνέχισε ο Σκιπίων, παρ’ όλη την πίκρα της σημερινής του κατάστασης, δεν πρέπει να πεισμώνει, σε σχέση με την συνθήκη και πρέπει να θυμάται πως «οι βασιλιάδες πιο δύσκολα κατρακυλούν απ’ την κορυφή ως τα μέσα, παρά απ’ τα μέσα ως κάτω».
Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε στην πόλη Απάμεια της Συρίας (188 πΧ). Το βασίλειο της Συρίας συρρικνωνόταν και παράλληλα έχανε την ανεξαρτησία του. Ένας από τους κυριότερους όρους της συνθήκης ήταν η έκδοση του Αννίβα. Ο Καρχηδόνιος αρχηγός, σαν έμαθε την τύχη που τον περίμενε, αυτοκτόνησε, παίρνοντας δηλητήριο.
________________________
[1] Τασσόμενος τώρα στο πλευρό των Ρωμαίων, πίστευε πως εξυπηρετούσε διττό στόχο: αφενός ομαλοποιούσε τις σχέσεις του με την νικήτρια Ρώμη και αφετέρου πλήρωνε με το ίδιο νόμισμα τον «αχάριστο» σύμμαχο.
[2] Titus Livius, Ab urbecondita libri XXXVII, 45
Μετά την ήττα του από τον Σκιπίωνα, στην μάχη της Ζάμας (202 πΧ) στην Αφρική, ο Αννίβας δεν καταθέτει τα όπλα. Καταφεύγει στο ελληνιστικό βασίλειο της Συρίας και τίθεται υπό την προστασία του βασιλιά Αντίοχου Γ΄. Η αποτυχία της πρώτης του απόπειρας συγκρότησης αντιρωμαϊκού συνασπισμού, με την συμμετοχή της Μακεδονίας του Φιλίππου Ε΄, δεν τον αποθαρρύνει. Σκοπεύει τώρα να συγκροτήσει τριπλό συνασπισμό, μεγαλύτερο και φοβερότερο για τον μισητό «δυτικό του βάρβαρο», που θα τον αποτελούσαν η Συρία του Αντιόχου, η ήδη ηττημένη Μακεδονία του Φιλίππου Ε΄ και η επίσης ηττημένη Καρχηδόνα. Η τριπλή συμμαχία αποτελούσε ένα μόνο μέρος του τεράστιου σχεδίου, που πρότεινε ο Καρχηδόνιος αρχηγός. Η φλόγα της εξέγερσης θα άναβε ταυτόχρονα στην Ετρουρία, την Λιγυρία και την εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία. Συγχρόνως, ο Αννίβας θα εμφανιζόταν, ξαφνικά, κάτω από τα τείχη της Ρώμης. Αν το σχέδιο αυτό ευωδοθεί, έλεγε ο Αννίβας «θα έχετε ενωμένες, ενάντια στην Ρώμη, όλες τις δυνάμεις της Ασίας και της Ευρώπης. Την δύναμη της Ρώμης δεν την αποτελεί η στρατιωτική της ισχύς, αλλά η ικανότητά της να χωρίζει τους αντιπάλους της».
Το σχέδιο αυτό του Αννίβα, θαυμάσιο για την ευρύτητα και την τόλμη του, δεν έγινε τελικά δεκτό. Ο Αντίοχος, μην έχοντας αρκετές ναυτικές δυνάμεις, φοβόταν προσβολή του στόλου της ισχυρής Ροδιακής δημοκρατίας, από τα νώτα. Στο βάθος ο φιλόδοξος Έλληνας βασιλιάς ζήλευε παθολογικά τον Αννίβα και γι’ αυτό χρονοτριβούσε. Σε αντίθεση με την ορμητική τακτική του Καρχηδόνιου αρχηγού, που απέβλεπε σε χτύπημα μέσα στην ίδια την Ιταλία, ο Αντίοχος επιθυμούσε έναν παρατεταμένο πόλεμο στην Ελλάδα, στηριζόμενος στον φιλελευθερισμό των ελληνικών πόλεων, που έδειχναν να εναντιώνονται, όλο και περισσότερο, στην ρωμαϊκή κηδεμονία.
Την αναβλητικότητα του Αντίοχου εκμεταλλεύτηκαν οι Ρωμαίοι, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές τους στην αποσύνθεση της τριπλής συμμαχίας. Η πρεσβεία τους στην Πέλλα, την πρωτεύουσα του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Γ΄, στόχευε στο να τον αποσπάσουν από την συμμαχία. Ο Ρωμαίος πρέσβυς Τιβέριος Σεμπρώνιος Γράκχος, πατέρας των διάσημων κατοπινών λαϊκών ηγετών, των αδελφών Γράκχων, εκτέλεσε λαμπρά την αποστολή του, εξασφαλίζοντας την βοήθεια του Φιλίππου ενάντια στον Αντίοχο. Ο Φίλιππος βοήθησε πολλαπλά τους Ρωμαίους, μεταξύ άλλων, επιτρέποντας την διέλευση των στρατευμάτων τους δια μέσου των μακεδονικών κτήσεων και την διεκπεραίωσή τους στην Ασία. Ο Φίλιππος δεν ξεχνούσε πως ο Αντίοχος δεν τον βοήθησε αποτελεσματικά στον πρώτο Μακεδονικό πόλεμο, με αποτέλεσμα να ηττηθεί από του Ρωμαίους[1]. Τασσόμενος τώρα στο πλευρό των Ρωμαίων, πίστευε πως εξυπηρετούσε διττό στόχο: αφενός ομαλοποιούσε τις σχέσεις του με την νικήτρια Ρώμη και αφετέρου πλήρωνε με το ίδιο νόμισμα τον «αχάριστο» σύμμαχο.
Ο Αντίοχος απομονωμένος πλέον ηττάται δύο φορές από τους Ρωμαίους: επί ελληνικού εδάφους, κοντά στις θερμοπύλες (191 πΧ) και επί ασιατικού εδάφους, στην Μαγνησία (190 πΧ). Οι αλλεπάλληλες ήττες τον οδηγούν σε εσπευσμένη σύναψη ειρήνης. Προηγήθηκαν παρατεταμένες διπλωματικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ρωμαίου στρατηγού Σκιπίωνα, του επονομαζόμενου Αφρικανού και του ίδιου του Αντίοχου, οι οποίες μεταβάλλονταν σε εκτεταμένες φιλοσοφικές συζητήσεις. Οι πρέσβεις της Συρίας επικεντρώνονταν στην αστάθεια της ανθρώπινης τύχης «που υπαγορεύει στους ανθρώπους νάναι μετριόφρονες στην ευτυχία και να μην καταπιέζουν τους αδυνάτους». Στο τέλος οι πρέσβεις του Αντιόχου δηλώσανε, με φανερή φιλοσοφική διάθεση, πως με την σημερινή κατάσταση των πραγμάτων δεν τους μένει τίποτε άλλο, «παρά να σας ρωτήσουμε, Ρωμαίοι, με ποια θυσία θα μπορούσαμε να εξαγοράσουμε τα σφάλματα του Βασιλιά και να κερδίσουμε την ειρήνη και την συγγνώμη»[2].
Ο Σκιπίων απαντώντας, με αντίστοιχη φιλοσοφική διάθεση, τόνισε πως «οι Ρωμαίοι δεν περηφανευόντουσαν ποτέ εν ευτυχία τελούντες και δεν χάνανε το ηθικό τους σε κατάσταση δυστυχίας». Ο Βασιλιάς, συνέχισε ο Σκιπίων, παρ’ όλη την πίκρα της σημερινής του κατάστασης, δεν πρέπει να πεισμώνει, σε σχέση με την συνθήκη και πρέπει να θυμάται πως «οι βασιλιάδες πιο δύσκολα κατρακυλούν απ’ την κορυφή ως τα μέσα, παρά απ’ τα μέσα ως κάτω».
Η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε στην πόλη Απάμεια της Συρίας (188 πΧ). Το βασίλειο της Συρίας συρρικνωνόταν και παράλληλα έχανε την ανεξαρτησία του. Ένας από τους κυριότερους όρους της συνθήκης ήταν η έκδοση του Αννίβα. Ο Καρχηδόνιος αρχηγός, σαν έμαθε την τύχη που τον περίμενε, αυτοκτόνησε, παίρνοντας δηλητήριο.
________________________
[1] Τασσόμενος τώρα στο πλευρό των Ρωμαίων, πίστευε πως εξυπηρετούσε διττό στόχο: αφενός ομαλοποιούσε τις σχέσεις του με την νικήτρια Ρώμη και αφετέρου πλήρωνε με το ίδιο νόμισμα τον «αχάριστο» σύμμαχο.
[2] Titus Livius, Ab urbecondita libri XXXVII, 45
