περί της ελληνικής καταγωγής των Βλάχων[1]Η ελληνική συνείδηση των Βλάχων από τους πρώτους κιόλας αιώνες της λατινοφώνησής τους, ήταν αταλάντευτη. Ο ιστορικός της εποχής του Ιουστινιανού, Προκόπιος (6ος αιώνας), αποκαλεί τους δίγλωσσους αυτούς Έλληνες: «Έλληνες εισίν, Ηπειρώται καλούμενοι άχρις Επιδάμνου πόλεως ήτοις επί θαλάττια οικέιται». Σημαντικότερη είναι η πληροφορία που μας δίνει ο Ιωάννης ο Λυδός, χρονικογράφος και καθηγητής της ρητορικής στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης: «Νόμος αρχαίοις ην πάντα μεν τα οπωσούν πραττόμενα παρά τοις επάρχοις, τάχα σε και ταις άλλαις των αρχών, τοις Ιταλών εκφωνείσθαι ρήμασιν … Τα δε περί την χερσόνησον (του Αίμου) πραττόμενα παντα την αρχαιότητα διαφύλαξεν εξ ανάγκης διά το τους αυτής οικήτορας καίπερ Έλληνας εκ του πλείονος όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή και μάλιστα τους δημοσιεύοντας»[2].
Σε απλή μετάφραση: Οι Έλληνες είναι πολυπληθέστεροι στην Βαλκανική, αλλά χρησιμοποιούν ως γλώσσα τους την Ρωμαϊκή (Ιταλική, όπως λέει ο Λυδός).
Ο Ρενέ Πινόν υποστηρίζει ότι μέχρι την εποχή του Ιουστινιανού, σε ολόκληρη την Μακεδονία ομιλούνταν η λατινική (βλάχικη) γλώσσα. «Οι κάτοικοι των ορέων, οι ποιμένες, οι κτηνοτρόφοι, οι τεχνίτες, διατήρησαν ένα γλωσσικό ιδίωμα προερχόμενο κατ’ ευθείαν από την λατινική, η οποία φυσικότατα ομοιάζει πολύ με τη Ρουμανική της αρχαίας Δακίας. Οι Βλάχοι επομένως, δεν είναι ιδιαίτερος λαός, κλάδος του Ρουμανικού λαού πλανηθέντος ανά την Πίνδο, αλλά είναι απλούστατα εκλατινισθέντες Μακεδόνες.
Όλες οι ιστορικές πηγές, δείχνουν πως οι Βλάχοι ζουν αδιάλειπτα στην Ηπειρομακεδονία από την ημέρα που λατινοφώνησαν, ενώ δεν υπάρχει καμία πηγή που να αναφέρει κάθοδό τους από περιοχές βόρεια του Δούναβη. Είναι άλλωστε παράδοξο να υπάρχουν πλήρεις πηγές για τις μετακινήσεις όλων των λαών και πληθυσμών, απ’ τις μεγάλες μεταναστεύσεις του 5ου και 6ου αιώνα μέχρι και την κάθοδο των Αρβανιτών τον 11ο αιώνα και να μην υπάρχει καμία πηγή για τις υποτιθέμενες μετακινήσεις των Βλάχων.
Ο ίδιος ο κορυφαίος Ρουμάνος Βυζαντινολόγος Νίκολα Γιόργκα, παραδέχεται ότι «μεταξύ των Βλάχων της Ρουμανίας και της Ηπειρομακεδονίας, ουδεμία άλλη σχέση πλην της γλωσσικής υπάρχει».
…
Η Μοσχόπολη ήταν το ιστορικό κέντρο των Βλάχων, πόλη που μαζί με τα Γιάννενα ήταν τα μεγαλύτερα πνευματικά κέντρα του Ελληνισμού στη νεότερη ιστορία του. Στη Μοσχόπολη λειτούργησε το πρώτο ελλαδικό τυπογραφείο, υπό τη διέυθυνση του Ιερομονάχου Γρηγορίου Κωνσταντινίδη. Στη Μοσχόπολη λειτούργησαν και τα δύο πρώτα σχολεία του Ελληνισμού[3], το «Ελληνικόν Φροντιστήριον», που αργότερα θα γίνει «Νέα Ακαδημία» και θα προσφέρει γνώσεις όχι απλά σχολικού, αλλά Πανεπιστημιακού επιπέδου. Την Ακαδημία αυτή ίδρυσε ο Μοσχοπολίτης Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος Ιωάσαφ, από προσφορές Βλάχων. Στην Ακαδημία, θήτευσαν και οι πρώτοι μεγάλοι δάσκαλοι του Γένους Διονύσιος Ματισιώτης, Θεόδωρος Καβαλιώτης, Αμβρόσιος Παμπέρης, Γρηγόριος Κωνσταντινίδης, Ιωάννης Αδάμης, Μιχαήλ Γκάρης, Κων/νος Βρέττας, Αθανάσιος Οικονόμου και πολλοί άλλοι. Στην Ακαδημία εκπονήθηκε πρώτο λεξικό των 4 Βαλκανικών γλωσσών από τον Φιλόσοφο Δανιήλ: Ελληνό-Αλβανικό-Βλαχικό-Βουλγαρικό.
[1] Στέφανου Ν. Σωτηρίου, «Οι Βλαχόφωνοι του Ευρωπαϊκού και Βαλκανικού χώρου», σελ. 29 επ., εκδόσεις Πελασγός, 1998.
[2] Ιωάννης Λυδός, «Περί αρχών της Ρωμαϊκής Πολιτείας».
[3] τα άλλα δύο στα Γιάννενα
