όσα οι ισχυροί είθισται ν' αγνοούν όταν δεν τους εξυπηρετεί ... κάνουν πως αγνοούν όταν δεν υφίσταται ιδιαίτερος λόγος ... και θυμούνται όταν οι ίδιοι θίγονται.Ιωάνης Λιάκουρας
Γενοκτονίας … το ανάγνωσμα
[1]Οι ήττες των Γερμανών στα ευρωπαϊκά μέτωπα, η κατάρρευση του τουρκικού μετώπου σ’ όλη τη γραμμή από τη Θράκη ως τη Συρία, η ανακωχή στο Μούντρος, η είσοδος των συμμάχων στην Κωνσταντινούπολη, η καταγγελία της συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ – όλα αυτά μέσα σε λίγους μήνες του 1918. Ποτέ άλλοτε οι Αρμένιοι δε βρέθηκαν τόσο κοντά στο παλιό όνειρό τους να φτιάξουν ένα μεγάλο κράτος. Θα τους το υποσχεθούν σε λίγο στη συνθήκη των Σεβρών (Αύγουστος του 1920), τρεις φορές πιο μεγάλο από το σημερινό. Αλλά ας όψεται ο Κεμάλ. Οι Αρμένιοι θα πάρουν τη λίμνη Βαν και την Τραπεζούντα, όσο εμείς τη Σμύρνη και τα παράλια στο Αιγαίο. Αυτό το κράτος που υπάρχει σήμερα είναι ό,τι μπόρεσε να κρατηθεί από το στρατό του Κεμάλ την τελευταία στιγμή, η γραμμή χαράχτηκε την άνοιξη του 1921 με τη συμφωνία της Μόσχας. Ένα χρόνο πριν, αφού κατόρθωσε να στερεώσει το κίνημά του, ο Ατατούρκ άρχισε να εκκαθαρίζει τα μετόπισθεν, την τούρκικη Ανατολή, πριν ακόμα αναμετρηθεί με το δικό μας στρατό. Ο μεγάλος στόχος εκεί ήταν οι Αρμένιοι. Ουσιαστικά συνέχισε την ψυχρή γραμμή της γενοκτονίας. Έσφαξε πρώτα ό,τι είχε απομείνει από το αρμενικό στοιχείο κάτω στην Κιλικία. Την περιοχή αυτή την είχε κάνει κατοχή η Αγγλία. Σε συνέχεια, σύμφωνα με τα γενικότερα σχέδια που άρχισαν να καταστρώνονται για τη διανομή των τουρκικών εδαφών, τη θέση των Άγγλων επήραν τα γαλλικά στρατεύματα. Στην Κιλικία, άγνωστο πώς, είχαν περισωθεί περί τους 150 χιλιάδες Αρμένιοι. Από τις αρχές του 1920, με το πρώτο κεμαλικό φύσημα, οι Γάλλοι αποχώρησαν στη Συρία. Από την άνοιξη ως το φθινόπωρο οι Τούρκοι ξεκαθάρισαν όλη την περιοχή εξοντώνοντας όσους δεν πρόλαβαν να φύγουν στο συριακό έδαφος. Έπειτα ήρθε η σειρά της Ανατολής.
Το Σεπτέμβριο του 1920, ένα μήνα ύστερα από την υπογραφή της συνθήκης των σεβρών που πρόβλεπε τη δημιουργία ενός μεγάλου σχετικά αρμενικού κράτους (θα έβγαινε ως τη θάλασσα, παίρνοντας μέσα την Τραπεζούντα), ο στρατός του Κεμάλ απώθησε τους Αρμένιους από τις ανατολικές περιοχές του Ερζερούμ και του Καρς, πέρασε και το παλιό σύνορο, τον ποταμό Αχουριάν, και κατέλαβε την Αλεξανδρούπολη, επιβάλλοντας στο Ερεβάν μια ανακωχή που σήμαινε παραίτηση των Αρμενίων από τη συνθήκη των Σεβρών. Με αυτή την ανακωχή ο κεμάλ στρίμωξε το αρμενικό κράτος στα όρια που είχαν περισώσει οι Αρμένιοι το 1918 με τη νίκη τους στο Σαρνταραμπάτ, δηλαδή πάλι το τρις λιγότερο από το σημερινό τους κράτος. Σ’ αυτή τη στιγμή πέρασε τα ανατολικά σύνορα ο Κόκκινος στρατός με τους αρμένιους επαναστάτες από το Μπακού, πήραν την εξουσία και σχημάτισαν μια σική τους σοβιετική δημοκρατία (2-4 Δεκεμβρίου του 1920). Στη διάσκεψη της Μόσχας την άνοιξη ρυθμίστηκαν τα τουρκοσοβιετικά σύνορα στη γραμμή που περνούν ως σήμερα. Κατόρθωσε μάλιστα ο Κεμάλ να αποσπάσει ένα από τα αρχαιότερα αρμενικά εδάφη, το Ναχιτσεβάν, για ν’ αποδοθεί στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ με ένα μικροσκοπικό διάδρομο ανάμεσα στα περσικά και τα σοβιετικά σύνορα κράτησε απευθείας και με το δικό του δάχτυλο – και το κρατά ακόμα – αυτό το πετσοκομμένο αρμενικό αυτί.
Και πώς τώρα να μην πιστέψεις, …, ότι οι εξυπνότεροι διπλωμάτες του κόσμου είναι αυτοί οι μπουνταλάδες; Βέβαια ευνοήθηκαν από τις περιστάσεις. Αλλά η διπλωματία τί άλλο είναι παρά η καπατσοσύνη να επωφελείσαι από τις περιστάσεις; Τί έγινε τότε εδώ πέρα; Και τί ήταν για την Ανατολή η συνθήκη των Σεβρών; Όταν οι Νεότουρκοι έφυγαν από την εξουσία και σχημάτισε την κυβέρνησης στην Κωνσταντινούπολη ο Ιζέτ Πασάς, πίστεψε ο κόσμος ότι τα εγκλήματα των Τούρκων θα πληρώνονταν όπως έπρεπε, θα πλήρωνε επίσης η Τουρκία τη συμμετοχή της στον πόλεμο. Και πιστέψαμε κι εμείς οι Αρμένιοι ότι τώρα θα ευνοούσαν οι σύμμαχοι ένα ενωμένο αρμενικό κράτος. Οι ηγέτες της χώρας μας τότε ούτε καν συζητούσαν το ενδεχόμενο να μη λήξει όλη αυτή η περιπέτεια με ένα δικό μας ευτυχές τέλος. Συζητούσαν πόσο μεγάλο θα ήταν το κράτος – ως πού θα πήγαινε. Δεν έγινε όμως τίποτα. Ακόμα κι οι πλέον υπεύθυνοι για τα εγκλήματα, οι αρχηγοί των Νεότουρκων, δεν τιμωρήθηκαν. Έγινε μια δίκη. Καταδικάστηκαν μερικοί σε θάνατο, αλλά ο Ενβέρ, ο Τζαμάλ και ο Ταλαάτ, οι αρχηγοί του κράτους και του νεοτουρκικού κινήματος, είχαν διαφύγει στο εξωτερικό. Η δίκη χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους για να πειστεί ο κόσμος πως τα εγκλήματα, όσο και η ίδια η συμμετοχή των Τούρκων στον πόλεμο, ήταν έργο αυτών των τριών ανθρώπων.
*σχετικό άρθρο: http://beatrikn.spaces.live.com/blog/cns!DB0283FF0E23F3B2!4041.entry
[1] Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, «Οι Αρμένηδες», Σαρνταραμπάτ, σ. 249-251, εκδόσεις Κέδρος 1982
[1] Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, «Οι Αρμένηδες», Σαρνταραμπάτ, σ. 249-251, εκδόσεις Κέδρος 1982
