Δει δη χρημάτων[1]Η μεγαλοσύνη στους λαούς δεν μετριέται με το στρέμμα, μας βεβαιώνει ο ποιητής. Το ίδιο ισχύει και για τα κράτη. Η ισχύς των δεν εξαρτάται από τα τετραγωνικά χιλιόμετρα της επιφάνειάς των. Όμως, η ειρήνη των, η ασφάλειά των και η ανεξαρτησία των στηρίζονται στα συναλλαγματικά αποθέματά των. Μέγιστος κίνδυνος για μια χώρα το εξωτερικό χρέος της. Δαμόκλειος σπάθη που απειλεί, συνεχώς, την ηρεμία της. Η Ελλάς, ρυμουλκήθηκε πριν από έναν, ακριβώς, αιώνα σε έναν ατυχή πόλεμο, επειδή είχε δημοσιονομικώς χρεωκοπήσει. Βρισκόταν σε πλήρη αδυναμία να καταβάλει τόκους και χρεωλύσια στους δανειστάς της.
Δυστυχώς επτωχεύσαμεν
Ο οκταετής αιματηρός αγώνας του Εικοσιένα, για την απόκτηση της πολυπόθητης ανεξαρτησίας, είχε ερημώσει τη χώρα. Για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της, έπρεπε να γίνουν έργα δαπανηρά. Λιμάνια, δρόμοι, σχολικά και άλλα δημόσια κτίρια και αργότερα σιδηροδρομικό δίκτυο, αποξηραντικά έργα[2], η εκβάθυνση και γεφύρωση του Ευρίπου, η διάνοιξη του Ισθμού της Κορίνθου κ.ά. Τα κρατικά έσοδα υπήρξαν παντοτε ανεπαρκή. Μόνη λύση ο δανεισμός από το εξωτερικό. Λύση επαχθής και βραχυπρόθεσμη. Κάθε χρόνο, οι κάτοχοι τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου, απαιτούσαν την είσπραξη των αναλογούντων τόκων. Την δραματική κατάσταση της οικονομίας θα επιδεινώσει η επιστράτευση που κηρύττει ο Θ. Δηληγιάννης, το 1885, με αφορμή την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, από την Βουλγαρία. Επιστράτευση που θα αποδειχθεί άσκοπη. Η, από κοινού, δράση της Ελλάδος με την Σερβία, εναντίον της Βουλγαρίας δεν θα αποτολμηθεί. Η Σερβία θα εμπλακεί. Αντίθετα, η χειραγωγούμενη από τις «προστάτιδες δυνάμεις» Ελλάς θα υπαναχωρήσει. Στις 30 Οκτωβρίου 1893, ο Χαρίλαος Τρικούπης σχηματίζει την έβδομη και τελευταίαν κυβέρνησίν του. Ο ίδιος κρατά το υπουργείον των Οικονομικών. Σαράντα ημέρες αργότερα, στις 10 Δεκεμβρίου, θα ενημερώσει την Βουλή, για την αδυναμία καταβολής των τόκων, στους δανειστάς. Το κράτος είχε πτωχεύσει.
Η γερμανική τορπίλλη
Το κύρος του Τρικούπη στο εξωτερικό, είναι τόσο μεγάλο, ώστε οι κεφαλαιούχοι δέχονται να διαπραγματευτούν νέους όρους, για την εξόφληση των δανείων. Οι διαπραγματεύσεις αρχίζουν τον Φεβρουάριο του 1894. Όλα βαίνουν καλώς. Επέρχεται κατ’ αρχήν συμφωνία. Τον Ιούλιον, όμως, η συμφωνία αυτή θα τορπιλλισθεί με πρωτοβουλία των Γερμανών κατόχων ελληνικών χρεωγράφων. Οι Αγγλογάλλοι τους ακολουθούν. Οι εγγυήσεις τις οποίες ζητούν ισοδυναμούν με την επιβολήν οικονομικού ελέγχου. Απώτερος στόχος η πολιτική διείσδυση στην χώρα, με Δούρειον Ίππον τον δανεισμόν. Χαρακτηριστική είναι μία επιστολή ομογενούς τραπεζίτου, εγκατεστημένου στο Παρίσι, με ημερομηνία 13/01/1894. Καταστρώνει σχέδιο «το οποίον θα επιτρέψει στον βασιλέα Γεώργιον να αποπέμψει τον Χαρίλαον Τρικούπην»[3].
Οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις θα προστατεύσουν τα συμφέροντα των υπηκόων των που είναι κομισταί τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου. Ασφαλέστερος τρόπος, ο εξαναγκασμός της Ελλάδος να δεχθεί διεθνή οικονομικόν έλεγχον. Δεν θα διστάσουν να την παρασύρουν σε πολεμική περιπέτειαν. Υπολογίζουν ότι όταν θα σιγήσουν τα πυροβόλα, εξουθενωμένη οικονομικώς η μικρή Χώρα, θα αναγκασθεί να ζητήσει την βοήθειά τους και να υποκύψει στους όρους τους.
«Ανθ’ ημών Γουλιμής»
Στις εκλογές της 16ης Απριλίου 1895 το κόμμα του Τρικούπη θα υποστεί πανωλεθρίαν. Ο ίδιος, για δύο μόνον ψήφους, δεν θα εκλεγεί βουλευτής. Θα εγκαταλέιψει τον όπον και την πολιτικήν. Το πρώτον βήμα έχει γίνει. Ο μόνο ηγέτης που θα μπορούσε να συγκρατήσει την Χώρα στο χείλος κυριολεκτικά του κρημνού, ώστε να μην παρασυρθεί στην επικίνδυνη περιπέτεια που άλλοι σχεδίασαν σε βάρος της, έχει φύγει από την μέση.
* η συνέχεια στον ΔημοΔιδάσκαλο
[1] Ιωάννη Μπακούρου, «Ιχνηλατώντας το Χθες», σ. 64-66, εκδόσεις Εθνικών Επάλξεων Σ.Ε.ΕΘ.Α.
[2] Κωπαΐς
[3] Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, ΟΕΔΒ, Γ΄ Λυκείου, τ. Β΄, 5η έκδοση, σ. 272.
