αγώνας για καλλίτερη παιδεία[1]
Τα ελληνόπουλα διψούσαν για μάθηση. Στα χρόνια του Αγώνα - το 1826 - έγινε διανομή βιβλίων στα σχολεία της Αθήνας, δωρεά Γάλλων φιλελλήνων. Ήταν όμως λίγα και δεν επαρκούσαν για όλους τους μαθητές. "Τα δύο τρίτα των παιδιών που δεν πήραν βιβλία", γράφει ο αυτόπτης F. Schack, "ξέσπασαν σε κλάματα".
Πέντε χρόνια αργότερα, το 1831, επί Καποδίστρια, στο Κεντρικό Σχολείο που ιδρύθηκε στην Αίγινα, οι μαθητές από όλη την Ελλάδα, παιδιά του Αγώνα, της φτώχειας και της ορφάνιας αλλά με πάθος για μάθηση και προκοπή, διαπίστωσαν με απογοήτευση πως αντί για τα "φώτα της Ευρώπης" και τα ιδεώδη της ελευθερίας διδάσκονταν τα κολυβογράμματα της τουρκοκρατίας και μάλιστα με δεσποτικές μεθόδους. Την διαμαρτυρία των μαθητών και το αίτημά τους για καλύτερη παιδεία αντιμετώπισε η εξουσία με τρομοκρατία, ένοπλη εισβολή και απειλή διώξεων για ανταρσία. Και οι μαθητές αναγκάστηκαν να υπογράψουν Δήλωση Μετανοίας. Γρήγορα όμως νιώθουν ταπείνωση, εξεγείρονται, ανακαλούν τη "δήλωση", καταγγέλουν με προκήρυξη τον αυταρχισμό και την βία, ξαναφορούν τα κουρέλια τους, εγκαταλείπουν το σχολείο και επιστρέφουν στα χωριά της δυστυχίας. Η καταγγελία - "διαμαρτύρησις" όπως την αποκαλούν - αποτελεί πολυσήμαντο κι σπαρακτικό ιστορικό κείμενο. Αποκαλύπτει από τη μια μεριά την αρετή, το πάθος για γνώση και την ωριμότητα αυτών των παιδιών που έζησαν τη δεκαετία του πολυαίμακτου Αγώνα και των πολεμικών συμφορών και από την άλλη τη βαναυσότητα και τον σκοταδισμό της τουρκομαθημένης εξουσίας.
[1] Κυριάκου Σιμόπουλου, "Η διαφθορά της εξουσίας", σ. 415, Αθήνα 1992.
