παιγνίδια με τη φωτιά(η Αίγυπτος δεν είναι η αρχή)
Όσοι πιστεύουν πως τα κινήματα των πολιτών σε Τυνησία και Αίγυπτο αντανακλούν, απλά, τη λαϊκή δυσαρέσκεια ύστερα από παρατεταμένες περιόδους καταπίεσης, διαφθοράς και κακοδιοίκησης απατώνται οικτρά. Όσοι πάλι θεωρούν τα κινήματα αυτά καινοφανή οφείλουν να ξεσκονίσουν λιγάκι τα βιβλία της ιστορίας. Όσοι τέλος εκτιμούν πως με την Αίγυπτο κλείνει ο κύκλος των ανατροπών που ξεκινά στην Τύνιδα λανθάνουν και στα δύο. Η Τύνιδα δεν ήταν η αρχή. Το Κάιρο κι η Αλεξάνδρια δεν είναι, μετά βεβαιότητας, το τέλος του χειμάρου της οργής. Κάθε φορά όμως που οι "μεγάλοι" του πλανήτη "ανάβουν" το φυτίλι, ξεχνούν πως η φωτιά δεν απειλεί να κάψει μόνο "τα ξερά", αλλά κι αυτούς ακόμα τους εμπρηστές. Το πρόβλημα για εμάς είναι πως ο δρόμος της φωτιάς περνά κι από τα μέρη μας.
Ι.Λ.
κόστος[1]
Διαδοχικοί Αμερικανοί πρόεδροι θεωρούσαν τη συνεργασία με τους βασιλείς του Μαρόκου χρήσιμη. Το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας γινόταν μέσω των διαύλων των υπηρεσιών πληροφοριών που είχαν εγκαθιδρυθεί τη δεκαετία του 1950 ήδη, από πασίγνωστα στελέχη της ψυχροπολεμικής εποχής, όπως ο Βέρνον Γουώλτερς. Αυτά τα στελέχη θεωρούσαν εύκολο και ευχάριστο το να πίνουν τσάι μέντας στα ανάκτορα του Ραμπάτ και της Καζαμπλάνκας και να ανταλλάσσουν αρρωστημένα μεσανατολικά πολιτικά κουτσομπολιά (οι Σαουδάραβες πρίγκιπες που περνούν από την Καζαμπλάνκα αναζητώντας παρθένες για να διαφθείρουν είναι μια ανεξάντλητη πηγή). Δεν έδιναν πολλή προσοχή στο τίμημα που πληρώνουν οι ΗΠΑ, για να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του Μαρόκου στην ειρηνευτική διαδικασία της Μέσης Ανατολής και στην αντιτρομοκρατική συνεργασία.
Το 1979 στο Ιράν, οι Αμερικανοί έφριξαν ανακαλύπτοντας το αληθινό κόστος της αμερικανικής φιλίας με τον σάχη. Όταν ανατράπηκε, η Αμερική έγινε ο «Μεγάλος Σατανάς» για δύο γενιές Ιρανών. Ο Μωάμεθ ΣΤ΄ του Μαρόκου δεν είναι σάχης. Με λίγη τύχη, οι προσεκτικές μεταρρυθμίσεις θα επιτύχουν. Πιθανότατα, οι σχέσεις των ΗΠΑ με την αυτού μεγαλειότητα ωφελούν τον μαροκινό πληθυσμό και τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα. Αυτή ήταν η πεποίθησή μου όταν υπηρετούσα στο Μαρόκο υπό τον πατέρα του Μωάμεθ ΣΤ΄ και ελπίζω να είναι ακόμη αληθινή. Το πιο δύσκολο καθήκον ενός διπλωμάτη είναι να ζυγίσει το κόστος και το όφελος της συνεργασίας με ένα αυταρχικό καθεστώς. Χωρίς να ακούνε τους Αχμέτ του κόσμου, οι διπλωμάτες δεν μπορούν να γνωρίσουν τους αληθινούς όρους των παζαριών τους με το διάβολο.
Σήμερα είναι πολύ πιο δύσκολο να μιλήσει κανείς με τον Αχμέτ από ότι ήταν το 1986. Στην σημερινή ατμόσφαιρα έντασης των μέτρων ασφαλείας, ο αντικαταστάτης μου στην Καζαμπλάνκα θα δεχόταν επιπλήξεις γιατί τόλμησε να συνομιλήσει με έναν νεαρό ισλαμιστή που τριγυρνούσε άσκοπα έξω από το σπίτι του. Η μαροκινή αστυνομία θα τραβολογούσε τον Αχμέτ στο τμήμα για να τον φωτογραφήσει, να του πάρει δακτυλικά αποτυπώματα και να τον ανακρίνει αγενέστατα πριν τον προειδοποιήσει να βρει έναν πιο ασφαλή φανοστάστη για να διαβάζει. Ποιος ιδεαλιστής Αχμέτ έχοντας φρέσκα στο μυαλό του τα γεγονότα στις φυλακές του Άμπου Γκράιμπ, θα αποδεχόταν να συρθεί σε μια συνομιλία, για την πολιτική των ισλαμιστών, με εκπρόσωπο των Αμερικανών σταυροφόρων ; Και εγώ σήμερα θα θεωρούσα ασφαλέστερο να υποθέσω ότι ένας τέτοιος ευσυνείδητος νέος ή ήταν χαφιές μυστικής υπηρεσίας ή παρακολουθούσε για λογαριασμό κάποιας τρομοκρατικής ομάδας.
Ένα μελαγχολικό μάθημα, ένα από τα σκληρότερα μαθήματα για έναν ευσπλαχνικό διπλωμάτη, είναι πως η αμερικανική κυβέρνηση δεν ασχολείται με τη βοήθεια σε ξένους. Η βοήθεια που παρέχει ένα κράτος αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του και η βοήθεια προς τους συνανθρώπους είναι απλά ένα ευχάριστο υποπροϊόν. Εάν ήθελα να βοηθήσω τον Αχμέτ, έπρεπε να το κάνω μόνος μου. Έπρεπε να τον πληρώσω για να με διδάξει αραβικά, αλλά δεν έπρεπε ποτέ να τον είχα μπλέξει, όσο αθώα και σύντομη ήταν αυτή η εμπλοκή του, στον σκληρό, δαπανηρό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών.
Διαδοχικοί Αμερικανοί πρόεδροι θεωρούσαν τη συνεργασία με τους βασιλείς του Μαρόκου χρήσιμη. Το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας γινόταν μέσω των διαύλων των υπηρεσιών πληροφοριών που είχαν εγκαθιδρυθεί τη δεκαετία του 1950 ήδη, από πασίγνωστα στελέχη της ψυχροπολεμικής εποχής, όπως ο Βέρνον Γουώλτερς. Αυτά τα στελέχη θεωρούσαν εύκολο και ευχάριστο το να πίνουν τσάι μέντας στα ανάκτορα του Ραμπάτ και της Καζαμπλάνκας και να ανταλλάσσουν αρρωστημένα μεσανατολικά πολιτικά κουτσομπολιά (οι Σαουδάραβες πρίγκιπες που περνούν από την Καζαμπλάνκα αναζητώντας παρθένες για να διαφθείρουν είναι μια ανεξάντλητη πηγή). Δεν έδιναν πολλή προσοχή στο τίμημα που πληρώνουν οι ΗΠΑ, για να εξασφαλίσουν την υποστήριξη του Μαρόκου στην ειρηνευτική διαδικασία της Μέσης Ανατολής και στην αντιτρομοκρατική συνεργασία.
Το 1979 στο Ιράν, οι Αμερικανοί έφριξαν ανακαλύπτοντας το αληθινό κόστος της αμερικανικής φιλίας με τον σάχη. Όταν ανατράπηκε, η Αμερική έγινε ο «Μεγάλος Σατανάς» για δύο γενιές Ιρανών. Ο Μωάμεθ ΣΤ΄ του Μαρόκου δεν είναι σάχης. Με λίγη τύχη, οι προσεκτικές μεταρρυθμίσεις θα επιτύχουν. Πιθανότατα, οι σχέσεις των ΗΠΑ με την αυτού μεγαλειότητα ωφελούν τον μαροκινό πληθυσμό και τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα. Αυτή ήταν η πεποίθησή μου όταν υπηρετούσα στο Μαρόκο υπό τον πατέρα του Μωάμεθ ΣΤ΄ και ελπίζω να είναι ακόμη αληθινή. Το πιο δύσκολο καθήκον ενός διπλωμάτη είναι να ζυγίσει το κόστος και το όφελος της συνεργασίας με ένα αυταρχικό καθεστώς. Χωρίς να ακούνε τους Αχμέτ του κόσμου, οι διπλωμάτες δεν μπορούν να γνωρίσουν τους αληθινούς όρους των παζαριών τους με το διάβολο.
Σήμερα είναι πολύ πιο δύσκολο να μιλήσει κανείς με τον Αχμέτ από ότι ήταν το 1986. Στην σημερινή ατμόσφαιρα έντασης των μέτρων ασφαλείας, ο αντικαταστάτης μου στην Καζαμπλάνκα θα δεχόταν επιπλήξεις γιατί τόλμησε να συνομιλήσει με έναν νεαρό ισλαμιστή που τριγυρνούσε άσκοπα έξω από το σπίτι του. Η μαροκινή αστυνομία θα τραβολογούσε τον Αχμέτ στο τμήμα για να τον φωτογραφήσει, να του πάρει δακτυλικά αποτυπώματα και να τον ανακρίνει αγενέστατα πριν τον προειδοποιήσει να βρει έναν πιο ασφαλή φανοστάστη για να διαβάζει. Ποιος ιδεαλιστής Αχμέτ έχοντας φρέσκα στο μυαλό του τα γεγονότα στις φυλακές του Άμπου Γκράιμπ, θα αποδεχόταν να συρθεί σε μια συνομιλία, για την πολιτική των ισλαμιστών, με εκπρόσωπο των Αμερικανών σταυροφόρων ; Και εγώ σήμερα θα θεωρούσα ασφαλέστερο να υποθέσω ότι ένας τέτοιος ευσυνείδητος νέος ή ήταν χαφιές μυστικής υπηρεσίας ή παρακολουθούσε για λογαριασμό κάποιας τρομοκρατικής ομάδας.
Ένα μελαγχολικό μάθημα, ένα από τα σκληρότερα μαθήματα για έναν ευσπλαχνικό διπλωμάτη, είναι πως η αμερικανική κυβέρνηση δεν ασχολείται με τη βοήθεια σε ξένους. Η βοήθεια που παρέχει ένα κράτος αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων του και η βοήθεια προς τους συνανθρώπους είναι απλά ένα ευχάριστο υποπροϊόν. Εάν ήθελα να βοηθήσω τον Αχμέτ, έπρεπε να το κάνω μόνος μου. Έπρεπε να τον πληρώσω για να με διδάξει αραβικά, αλλά δεν έπρεπε ποτέ να τον είχα μπλέξει, όσο αθώα και σύντομη ήταν αυτή η εμπλοκή του, στον σκληρό, δαπανηρό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών.
