 |
"Είδα τότε ότι ό,τι κάμωμε, θα το κάμωμε μονάχοι και δεν έχομε ελπίδα καμμία από τους ξένους"
Θ. Κολοκοτρώνης
Από τις οικονομικές ατυχίες των Ελλήνων[i]
Η ιστορία … του ελληνικού δημοσίου χρέους, ιδίως του
εξωτερικού, από της Ανεξαρτησίας μέχρι των ημερών μας, είναι αρκετά αξιόλογος
και διδακτική. Οι Έλληνες εις το κεφάλαιον τούτο υπήρξαν ή ατυχείς ή, κατά κανόνα,
θύματα εκμεταλλεύσεως άνευ ορίου. Παρεσχέθησαν τα δάνεια εκ του εξωτερικού είτε
εις περιπτώσεις, καθ’ ας δεν ηδύνατο άλλως να γίνη, είτε οσάκις εδημιουργείτο η
εντύπωσις ότι η Ελλάς προσεφέρετο διά κερδοφόρον τοποθέτησιν αλλοδαπού
χρήματος, κατά κανόνα δε υπό βαρείς όρους. Εις την πρώτην κατηγορίαν υπάγονται
κατ’ εξοχήν το δάνειον των 60.000.000 φράγκων της Βαυαροκρατίας, μεταγενεστέρως
δε τα μετά τον πόλεμον του 1897 και την καταστροφήν του 1922.
…
Οι όροι και αι συνήθεις συνθήκαι της δανειοδοτήσεως ωδήγησαν
εις διαδοχικάς πτωχεύσεις. Η πρώτη, συνδεομένη με το δάνειον των 60
εκατομμυρίων, συμβαίνει το 1943. Εάν συμπεριληφθή και η κατά το 1827 αναστολή της
υπηρεσίας των δανείων της Επαναστάσεως, τότε η οθωνική πτώχευσις είναι η δευτέρα
…
…
Ο Καποδίστριας πρώτος είχε διαπιστώσει την ανάγκην της παροχής
του δανείου αυτού. … Μόνον με το δάνειον αυτό θα ήτο δυνατόν να επιτευχθή
συμβιβασμός διά την τύχην των δανείων του Αγώνος, δηλαδή των ετών 1824 και
1825, και θα καθίστατο δυνατή η αντιμετώπισις των μεγάλων προβλημάτων της χώρης.
… Ο Καποδίστριας απέτυχεν εις την προσπάθειάν του εκείνην. Ο Όθων όμως επέτυχε.
… Είχον φθάσει τα πράγματα εις το απροχώρητον. … Το αδιέξοδον ετρόμαζε τας τρεις
Δυνάμεις. … Παρεσχέθη δε το δάνειον εις τρεις δόσεις, εκ των οποίων αι δύο
πρώται δεν συνήντησαν σοβαράς δυσχερείας.
…
Διά την τρίτην όμως εχρειάσθη πλέον να ασκήση ολόκληρον την
επιρροήν του ο Πάλμερστον.
Χαρακτηριστικόν επίσης είναι ότι η σύναψις του δανείου των
60 εκατομμυρίων ουσιαστικώς εγένετο μεταξύ Βαυαρίας και των τριών Δυνάμεων. Η
Ελλάς δεν εξέφρασεν ούτε γνώμην. Αλλά και εδαπανήθη ουσιαστικώς πάλιν κατά τον
ίδιον τρόπον, διότι, λόγω του ισχύοντος τότε καθεστώτος της απολυταρχίας, οι
Έλληνες ηγνοούντο. Εις την πραγματικότητα, το δάνειον ή εσπαταλήθη ή
εχρησίμευσε προς πληρωμήν τοκοχρεωλυσίων, και μόνον κατά πολύ μικρόν ποσοστόν
εξυπηρέτησεν αληθώς εθνικούς σκοπούς. … Αν δεχθώμεν την άποχην του Ευνάρδου, το
δάνειον υπήρξεν εν από τα σπουδαιότερα αίτια της μεταπολιτεύσεως του 1843.
Χαρακτηριστική είναι άλλωστε η προηγηθείσα πίεσις των τριών Δυνάμεων έναντι του
Όθωνος προς εξυπηρέτησιν του δανείου. Από της παραιτήσεως ιδίως της κυβερνήσεως
Μαυροκορδάτου το 1841 η πίεσις κατέστη συστηματική και αφόρητος. Ο Όθων,
ευρεθείς τότε εις δύσκολον θέσιν, διά να αντιμετωπίση την κατάστασιν, χωρίς να
επιβάλη φόρους, απεφάσισε να πραγματοποιήση μεγάλας οικονομίας. Έφθασε μέχρις
απολύσεως υπαλλήλων και κρατήσεων εκ του μισθού των διατηρηθέντων.
Εξοικονομήθησαν τοιουτοτρόπως 850.000 δραχμών, εις τας οποίας προσετέθη και
ποσόν ετησίως εκ της βασιλικής χορηγίας εκ δραχμών 200 χιλιάδων. Εγένετο δε η
προσφορά αυτή του Όθωνος με την δήλωσιν ότι θα συνεχίζετο «… και εις τα εξής
έτη έως ου εισαχθή τελεία ισορροπία των εσόδων και εξόδων». Το εξοικονομηθέν εν
τούτοις ποσόν δεν εθεωρήθη επαρκές. Αι τρεις εγγυήτριαι του δανείου των 60
εκατομμυρίων Δυνάμεις, συνελθούσαι εις το Λονδίνον, ηξίωσαν οικονομίας τάξεως
3.600.000 δραχμών και επέμενον παρ’ όλας τας εκ της ελληνικής πλευράς
παραστάσεις. Ο Όθων ηναγκάσθη τότε να προβή εις περικοπήν εκ πάντων των κλάδων της
διοικήσεως μηδ’ αυτού του στρατού εξαιρουμένου, τον οποίον περιώρισεν εις
δύναμιν 5.000 περίπου ανδρών. Αλλά μάτην, η πίεσις συνεχίζετο … Επελθούσης εν
τούτοις της μεταπολιτεύσεως, πάσα η εξυπηρέτησις του δανείου ανεστάλη χωρίς
καμμίαν διαμαρτυρίαν των εγγυητριών τριών Δυνάμεων. Τας ελληνικάς υποχρεώσεις
τας ενεθυμούντο βραδύτερον, ως παρετήρησεν ο Α. Ανδρεάδης, οσάκις ήθελον να μας
φαίνωνται δυσάρεστοι. Και φυσικά τούτο δεν συνέβαινε σπανίως. Εν πάση
περιπτώσει υπό τοιαύτας συνθήκας κάθε σκέψις εξωτερικού δανείου απεκλείετο.
…
Επέτυχεν όμως ο Όθων, αντιθέτως προς τον Καποδίστριαν, εις
την λειτουργίαν του τραπεζικού συστήματος. Η κατά το 1841 ίδρυσις της Εθνικής
Τραπέζης της Ελλάδος εσημείωσε την φοράν αυτήν επιτυχίαν. Διότι προηγούμεναι
προσπάθειαι είχον αποτύχει. … Είχε καταστεί συνείδησις εις τον λαόν η ανάγκη της
υπάρξεως τραπέζης, την οποίαν όλοι πλέον εβλεπον ως πανάκειαν. Εγίνετο δηλαδή
σύγχυσις της ιδρύσεως της Τραπέζης με την λύσιν των οικονομικών προβλημάτων,
που αντιμετώπιζεν η χώρα. … Όταν δε το 1841 εκλήθη ο Α. Μαυροκορδάτος να
σχηματίση κυβέρνησιν, το λαϊκόν αίτημα είχε καταστή τρίπτυχον : Θρησκεία,
Σύνταγμα, Τράπεζα.
…
Εις την Τράπεζαν παρεχωρήθη εκδοτικόν προνόμιον. Ανεγνωρίσθη
όμως αύτη ταυτοχρόνως και ως προεξοφλητική, εμπορική και κτηματική. Το
κεφάλαιόν της καθωρίσθη εις 5 εκατομμύρια δραχμών διηρημένον εις 5.000 μετοχάς,
εκ των οποίων τας 1.000 εκράτησεν η Ελληνική κυβέρνησις. Γνωστότεροι εκ των
πρώτων μετόχων είναι ο Ευνάρδος και ο Γ. Σταύρος, ο Λουδοβίκος της Βαυαρίας, οι
αδελφοί Ρότσχιλδ, ο Νικ. Ζωσιμάς και μερικοί άλλοι.
[i] Σπ.Β.
Μαρκεζίνη, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος»,σ.σ. 108 κ.επ. (το δάνειον
των 60.000.000 φράγκων) και σ.σ. 115 κ.επ. (η ίδρυσις της Εθνικής Τραπέζης)
