η ιστορία διδάσκει

τον καιρό της αλλαγής ...

Βασίλειος ο Μακεδών[i]

Μόλις την υπέρτατη παρέλαβε εξουσία, προσκάλεσε αμέσως τη γερουσία και τους αξιωματούχους και άνοιξε το θησαυροφυλάκιο. Δεν βρέθηκε όμως τίποτα άλλο από τόσο απόθεμα χρημάτων παρά … τρία μονάχα κεντηνάρια. Εζήτησε λοιπόν ο βασιλιάς απογραφή εξόδων, κι’ όταν τη βρήκε σε κάποιον γέροντα ευνούχο και έμαθε πού πήγανε τα χρήματα, έθεσε προς συζήτηση το θέμα στους αρίστους. Κι’ όταν ψηφίστηκε απ’ αυτούς, όσοι κακώς τα χρήματα έλαβαν να τα επιστρέψουν στο δημόσιο, ο Βασίλειος την υπερβολική αυτή απαίτηση εμετρίασε κι’ έδωσε διαταγή να επιστρέψουν στο βασιλικό ταμείο τα μισά απ’ όσα ο καθένας είχε πάρει. Κι’ έτσι συνάχθηκαν για το δημόσιο τριακόσια κεντηνάρια χρυσού.

…

Μόλις την εξουσία έλαβε ο Βασίλειος, το πρώτο που έκαμε ήταν να επιλέξει για τα διάφορα αξιώματα ακέραιους ανθρώπους, που ήταν βέβαιο γι’ αυτούς ότι τα χέρια καθαρά είχαν φυλάξει από τα κέρδη τα αισχρά. Έπειτα για τη δικαιοσύνη εφρόντισε και την ισονομία των υπηκόων, προσέχοντας στην πράξη, ώστε οι φτωχότεροι να μην καταπιέζονται απ’ τους πλούσιους. Εξάλλου σε όλους έκαμε γνωστό διά διαταγμάτων, ότι η αδικία είναι ανάγκη να εκλείψει εντελώς. … Κατέβαινε επίσης σ’ αυτό που λέγουν Γενικό και εξέταζε τους φόρους που εισπράττει το δημόσιο, για να ελέγχει άδικες εισπράξεις και έτσι ερχόταν βοηθός σε όσους αδικούνταν.

---

[i] Ιωάννου Σκυλίτση, χρονογραφία, σε μετάφραση Διονυσίου Μούσουρα, σ.σ. 157, 158, εκδόσεις Μίλητος

πολιτική φιλοσοφία

Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας[i]

«Ηλίθιος ονομάζεται το άτομο που οι πράξεις του προκαλούν ζημιές σε ένα άλλο άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, χωρίς το ίδιο να αποκομίζει κέρδη, ενώ πιθανά να υφίσταται ακόμη και ζημιές»

Μετά τον Δαρβίνο γνωρίζουμε πως έχουμε κοινή καταγωγή με τα κατώτερα μέλη του ζωικού βασιλείου. Τα σκουλήκια, όπως και οι ελέφαντες, αναγκάζονται να υπομείνουν το καθημερινό τους μερίδιο από δοκιμασίες, παθήματα και κακουχίες. Τα ανθρώπινα όντα, όμως, έχουν το προνόμιο να είναι υποχρεωμένα να υπομείνουν ένα επιπλέον φορτίο, ένα πλεόνασμα βασάνων που δημιουργούνται καθημερινά από μία ομάδα ατόμων μέσα στο ίδιο το ανθρώπινο είδος. Αυτή η ομάδα είναι πολύ πιο ισχυρή από τη Μαφία …

Όπως όλα τα ανθρώπινα όντα, έτσι και οι ηλίθιοι άνθρωποι παρουσιάζουν τεράστιες διακυμάνσεις αναφορικά με τη δυνατότητά τους να επηρεάζουν τους συνανθρώπους τους. Ορισμένοι ηλίθιοι άνθρωποι υπό φυσιολογικές συνθήκες προκαλούν μόνο περιορισμένες ζημιές, ενώ άλλοι καταφανώς επιτυγχάνουν να προκαλούν ανείπωτες και εκτεταμένες καταστροφές όχι απλά σε ένα ή δύο άτομα, αλλά σε ολόκληρες κοινότητες ή κοινωνίες. … το δυναμικό ενός ηλίθιου ατόμου σχετίζεται με την ισχύ και τις ευθύνες της θέσης που καταλαμβάνει στην κοινωνία. Μεταξύ των γραφειοκρατών, των στρατηγών, των πολιτικών και των αρχηγών κρατών είναι αρκετά εύκολο να εντοπιστούν εξαιρετικά παραδείγματα, ουσιαστικά, ηλιθίων ανθρώπων, των οποίων η καταστροφική δυνατότητα είχε (ή έχει) αυξηθεί τρομακτικά λόγω της θέσης εξουσίας που κατείχαν (ή κατέχουν). … Το ερώτημα, που συχνά εγείρουν οι λογικοί άνθρωποι, είναι πώς και γιατί τα ηλίθια άτομα καταφέρνουν να καταλάβουν υπεύθυνες θέσεις εξουσίας.

Η τάξη και οι κάστες ήταν οι κοινωνικές ρυθμίσεις που σταθερά ευνοούσαν την προώθηση ηλίθιων ατόμων σε θέσεις εξουσίας, στις περισσότερες κοινωνίες πριν από τη βιομηχανική επανάσταση. Η θρησκεία ήταν ένας ακόμη παράγοντας που συνέτεινε στην επιδείνωση του φαινομένου. Στον σύγχρονο βιομηχανικό κόσμο, οι τάξεις και οι κάστες έχουν ξορκιστεί τόσο ως λέξεις αλλά και ως έννοιες, και η θρησκεία φθίνει. Αλλά αντί για τάξεις και κάστες έχουμε πολιτικά κόμματα και γραφειοκρατία …

---

[i] Καρόλου Μ. Τσίπολλα, «οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας», σ.σ. 17-18, 44 και 57 & επ., εκδόσεις Κέδρος 2012