Περί χρέους και χρεωκοπίας[i]
Οφείλω να ομολογήσω ότι, όταν βλέπω ηγεμόνες και κράτη να
μάχονται και να φιλονικούν, ανάμεσα στα χρέη, στα χρεόγραφα και στις δημόσιες
υποθήκες τους, τούτο μου φέρνει πάντοτε στο νου ένα αγώνα παιχνιδιού με ρόπαλα
μέσα σε κατάστημα κινέζικων κομψοτεχνημάτων.
…
Αφήστε νάρθει ο καιρός (και ασφαλώς θαρθεί) όταν δεν θα
γίνονται εγγραφές στα νέα δάνεια, που δημιουργούνται για τις απαιτήσεις του
έτους και αυτά δεν θα φέρνουν το χρήμα που έχει προγραμματισθεί. Υποθέστε ότι
είτε το ταμείο του έθνους έχει εξαντληθεί ή ότι η πίστη μας, που έως τώρα
υπήρξε πλήρης, αρχίζει να μας λείπει. Υποθέστε ότι, μέσα σ’ αυτή τη δυστυχία,
το έθνος απειλείται από μιαν επιδρομή˙ μια ανταρσία υποπτευόμαστε ότι
σχεδιάζεται ή έχει κιόλας ξεσπάσει στο εσωτερικό˙ μια ίλη ιππικού δεν μπορεί να
εξοπλιστεί από έλλειψη πληρωμής, τροφίμων ή επισκευών˙ ή ακόμη ότι δεν μπορεί
να προκαταβληθεί μια ξένη επιχορήγηση. Τι πρέπει να κάνει σε μια τόσο
επείγουσαν ανάγκη ένας ηγεμόνας ή υπουργός ; Το δικαίωμα της αυτοπροστασίας
είναι αναπαλλοτρίωτο σε κάθε άτομο, πολύ περισσότερο σε κάθε κοινότητα. Και η
μωρία των πολιτικών μας ανδρών θα είναι τότε μεγαλύτερη από τη μωρία εκείνων
που πρώτοι συνήψαν χρέος˙ ή, πολύ περισσότερο, από τη μωρία εκείνων που είχαν ή
εξακολουθούν να έχουν εμπιστοσύνη σ’ αυτή την ασφάλεια, εάν οι πολιτικοί αυτοί
έχουν τα μέσα της σωτηρίας στα χέρια τους και δεν τα χρησιμοποιούν. … Η ανάγκη
το καλεί, ο φόβος βιάζει, το λογικό προτρέπει, μόνη η συμπάθεια κραυγάζει. Το
χρήμα θα αρπαχτεί αμέσως για την τρέχουσα υπηρεσία, με τις πιο πανηγυρικές
διακηρύξεις, ίσως ότι θα ξαναμπεί αμέσως στη θέση του. … Ολόκληρος ο
μηχανισμός, ετοιμόρροπος ήδη, γκρεμίζεται και θάβει χιλιάδες μέσα στα ερείπιά
του. Τούτο, νομίζω, μπορεί να ονομαστεί ο φυσικός θάνατος της δημόσιας πίστωσης˙
γιατί την ώρα εκείνη τείνει, τόσο φυσικά όσο και ένα σώμα ζώου, προς τη διάλυση
και την καταστροφή της.
Τόσο εύκολα ξεγελιέται γενικά η ανθρωπότητα ώστε, και αν
ακόμη η δημόσια πίστωση δεχότανε ένα τόσο βίαιο χτύπημα, σαν εκείνο που θα
προκαλούσε μια θεληματική χρεοκοπία στην Αγγλία, δεν θα περνούσε ίσως μακρός
χρόνος και πάλι η πίστωση θα ξαναγεννιότανε σε όση και πριν ανθηρή κατάσταση.
…
Ο φόβος μιας αιώνιας καταστροφής της πίστωσης, που
αναγνωρίζεται ως δεινό, είναι ένα περιττό φόβητρο. Ένας φρόνιμος άνθρωπος, στην
πραγματικότητα, θα δάνειζε το Δημόσιο πιο πρόθυμα ύστερ’ από το σβήσιμο των
χρεών μας με σφουγγάρι, παρά σήμερα˙ όπως και ένα εύπορος κατεργάρης, αν και
δεν θα μπορούσε κανείς να τον αναγκάσει να πληρώσει, είναι ο προτιμώτερος
οφειλέτης σε μια τίμια χρεωκοπία. … Το Δημόσιο είναι ένας οφειλέτης, που
κανένας δεν μπορεί να τον υποχρεώσει να πληρώσει. Ο μόνος έλεγχος που έχουν πάνω
του οι πιστωτές, είναι το συμφέρον να προφυλάξει την πίστωση.
[i] Δαυίδ
Χιούμ, «Δοκίμια_φιλολογικά, ηθικά, πολιτικά», σε μετάφραση Ε.Π. Παπανούτσου, σ.
322-324, βιβλιοπωλείον της Εστίας
