ο καθρέφτης του μέλλοντος[1]Διαβάζοντας το απόσπασμα που ακολουθεί διστάζει κανείς ν’ αποφανθεί αν ο συγγραφέας μιλάει για το σήμερα ή για κάποια άλλη εποχή. Είναι αλήθεια πως αν το κείμενο δεν ήταν γραμμένο στην καθαρεύουσα, αν δεν υπήρχε η αναφορά του έτους 1862 και αν, τέλος, δεν μνημονευόταν η μοναρχία ή διαφορετικά αν την μοναρχία αντικαθιστούσαν οι «αγορές», αν το έτος επικαιροποιείτο και αν η γλώσσα μεταβαλλόταν τότε στο κείμενο αυτό του χθες θα καθρεφτιζόταν ο θλιβερό αύριο του δύσμοιρου αυτού τόπου.
Ι.Λ.
Αηδιάζοντες και αγανακτούντες επί τω θεάματι, του οποίου παριστάμεθα θεαταί, και βλέποντες την γενικήν κατάπτωσιν του φρονήματος των πολιτευομένων, διστάζομεν επί στιγμήν και ερωτώμεν ημάς αυτούς, μη τυχόν αληθώς πταίει το έθνος ; Θαρρούντες όμως απαντούμεν : το έθνος δεν πταίει. Μετά τα παθήματα του 1862, τίθεται εκ νέου εις το έθνος το δίλημμα της υποταγής εις την αυθαιρεσίαν ή της επαναστάσεως. Είνε το έθνος καταδικαστέον, διότι δεν σπεύδει να παραδεχτή το δεύτερον ; Καλούνται εις την εξουσίαν κυβερνήσεις αποκρουόμεναι παρά της πλειονοψηφίας του έθνους, χορηγείται εις αυτάς η διάλυσις της Βουλής και συνάμα παν μέσον επηρεασμού των συνειδήσεων του λαού και νοθεύσεων των εκλογών, και λέγομεν ύστερον ότι πταίει ο λαός διά την τοιαύτην κατάστασιν. Τι δύναται ο λαός κατ’ αυτής ; Ουδέν άλλο ή να επαναστατήση· αλλά τις ο δυνάμενος να κατακρίνη ευλόγως τον λαόν, διότι την επανάστασιν θεωρεί ως έσχατον καταφύγιον και πριν ή προσέλθη εις αυτήν ζητεί να ίδη εξαντλούμενα όλα τα προληπτικά μέσα ; Αν δεν πτάιει ο λαός, πταίουσιν οι πολιτευόμενοι, λέγουσιν οι άλλοι, και η εξαχρείωσις αυτών ευθύνει το έθνος, αφ’ ου ούτοι εις το έθνος ανήκουσιν. Απαντώμεν ότι η διαγωγή των πολιτευομένων θα ηύθυνε το έθνος, αν η Ελλάς αυτοδιοικείτο, αλλ’ αφ’ ου διά της διαστροφής του Συντάγματος και της εικονικότητος της Βουλής κυβερνάται πράγματι η Ελλάς ως μοναρχία απόλυτος, επόμενον ήτο να καταστώσι και οι πολιτευόμενοι οποίους διαπλάττει αυτούς το νόθον καθεστώς. Όστις των πολιτευομένων δεν ασπάζεται τα γινόμενα ουδέν άλλο δύναται να πράξη ή να παύση πολιτευόμενος, αφ’ ου κατά το παρ’ ημίν καθεστώς ουδέν υφίσταται δι’ αυτόν στάδιον εννόμου και εντίμου ενεργείας. Οι πολιτευόμενοι είναι πλάσματα του επικρατούντος εν τη πολιτεία στοιχείου, το έθνος ου μόνον δεν είναι το επικρατούν στοιχείον εν τη πολιτική, αλλ’ εικονική μόνον έχει μετοχήν εις αυτήν.
[1] Χρήστου Η. Χαλαζία, «Χαρίλαος Τρικούπης, ο μεγάλος οραματιστής», απόσπασμα από το άρθρο με τον τίτλο «Τις πταίει ;» του Χαρίλαου Τρικούπη που δημοσιεύτηκε στους «Καιρούς» στις 29 Ιουνίου 1874, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 1996.
