Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου 2007

Ποίηση

ΦΙΛΕΛΛΗΝ

Την χάραξι φρόντισε τεχνικά να γίνει.
Έκφρασις σοβαρή και μεγαλοπρεπής.
Το διάδημα καλλίτερα μάλλον στενό,
εκείνα τα φαρδυά των Πάρθων δεν με αρέσουν.
Η επιγραφή, ως σύνηθες, ελληνικά,
οχ’ υπερβολική, όχι πομπώδης –
μην τα παρεξηγήσει ο ανθύπατος
που όλο σκαλίζει και μηνά στην Ρώμη –
αλλ’ όμως βέβαια τιμητική.
Κάτι πολύ εκλεκτό απ’ το άλλο μέρος,
Κανένας δισκοβόλος έφηβος ωραίος.
Προ πάντων σε συστήνω να κυττάξεις
(Σιθάσπη, προς θεού, να μη λησμονηθεί)
μετά το Βασιλεύς και το Σωτήρ,
να χαραχθεί με γράμματα κομψά, Φιλέλλην.
Και τώρα μη με αρχίζεις ευφυολογίες,
Τα «Πού οι Έλληνες;» και «Πού τα Ελληνικά
Πίσω απ’ τον Ζάγρο εδώ, από τα Φράατα πέρα».
Τόσοι και τόσοι βαρβαρότεροί μας άλλοι
Αφού το γράφουν, θα το γράψουμε κι εμείς.
Και τέλος μη ξεχνάς που ενίοτε
Μας έρχοντ’ από την Συρία σοφισταί,
Και στιχοπλόκοι, κι άλλοι ματαιόσπουδοι.
Ώστε ανελλήνιστοι δεν είμεθα θαρρώ.

Κωνσταντίνος Καβάφης
_________________
* επιμέλεια, επιλογή: Αγγελική Χρυσικοπούλου

μαθήματα ιστορίας

Φιλέλληνες

Ο Μουράτ Α' [Μουράτ Α΄ Χουνταβεντιγιάρ (1326-1389), βασίλευσε από το 1359 έως τις 06.1389] το 1362, ήταν αυτός πού καθιέρωσε, πρώτος, την στρατολόγηση χριστιανοπαίδων[Παιδομάζωμα (Ντεβσιρμέ)_ ο βίαιος εξισλαμισμός ανήλικων χριστιανών] για την επάνδρωση της προσωπικής φρουράς του σουλτάνου. Οι γενίτσαροι [νέος στρατός] αποτέλεσαν, επί σειρά αιώνων, το αξιομαχότερο τμήμα του προελαύνοντος οθωμανικού στρατού. Διασώζεται φιρμάνι του 1666 [του Μωάμεθ Δ΄ Αβτζί, του επονομαζόμενου Κυνηγού (1641-1692), βασίλευσε από τις 08.08.1648 έως τις 08.11.1687] προς αξιωματικούς οι οποίοι θα διενεργούσαν στρατολογία Ελληνοπαίδων και στο οποίο περιγράφεται η όλη διαδικασία:

"Αμα τη αφίξει του παρόντος αυτοκρατορικού φιρμανίου Μου έστω γνωστόν ότι κατά τάς ισχύουσας παλαιάς διατάξεις επιβάλλεται η στρατολογία των εν ταις αυτοκρατορικαίς χώραις Μου κατοικούντων ραγιάδων διά τας ανάγκας της αυτοκρατορικής Μου φρουράς. Δέον να στρατολογήσετε εν τέκνον εκάστου πολυτέκνου απίστου ραγιά, άγον ηλικίαν από δεκαπέντε μέχρις είκοσι ετών και ικανόν δι’ υπηρεσίαν. Από έκαστον στρατολογούμενον χωρίον να λάβητε όσα χρήματα απαιτούνται διά τον ιματισμόν των στρατολογηθέντων με ερυθρά τσόχαν και διά το ξύρισμα αυτών... Να προσέχης να μη διαφύγουν ούτοι καθ' οδόν ή εις τούς σταθμούς. Επειδή η υπόθεσις του παιδομαζώματος είναι εκ των σπουδαιοτέρων του κράτους, επιθυμώ να στρατολογοσήσης ρωμαλέους και άξιους νέους.... Συ δε, απεσταλμένε, εάν περιέλθη εις γνώσιν Μου ότι έλαβες από τούς ραγιάδες ή μη πλείονα των αναγκαίων, θέλεις τιμωρηθή ανοικτιρμόνως προς παραδειγματισμό και των λοιπών."

και η απάντηση των οικείων των στρατολογούμενων νέων, για την "ευεργεσία" του βασιλιά, όπως μας παραδίδεται στο ηπειρώτικο τραγούδι που ακολουθεί:

"Ανάθεμά σε, βασιλιά και τρις ανάθεμά σε, με το κακό οπόκαμες, και το κακό που κάνεις. Στέλνεις, δένεις τους γέροντες, τους πρώτους τους παπάδες να μάσης παιδομάζωμα, να κάμης γενιτσάρους. Κλαίν' οι γοναίοι τα παιδιά, κ' οι αδελφές τ' αδέλφια, κλαίγω κ' εγώ και καίγομαι και όσο ζω θα κλαίγω. Πέρσι πήραν τον γιόκα μου, φέτο τον αδελφό μου."

Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2007

κοινωνική δικαιοσύνη

Από την Σεισάχθεια στο κοινωνικό κράτος

Τα παραδείγματα που ακολουθούν, το πρώτο από βιβλίο του Καθηγητή Λυκούργου Λιαρόπουλου και το δεύτερο από την νομοθεσία του Σόλωνα [6ος π.Χ. αιώνας] καταδεικνύουν μια διαχρονική πραγματικότητα και τις επιπτώσεις της στο κοινωνικό σύνολο, ανεξάρτητα από χωροχρονικές τοποθετήσεις. Πρόκειται για την «αδηφάγο ιδιωτική πρωτοβουλία» η οποία ανέκαθεν στόχευε και εξακολουθεί να στοχεύει στην ασύνετη συσσώρευση πλούτου και δύναμης, ασύνετη γιατί επιδεικνύει μια προκλητική αδιαφορία για τις πραγματικές ή εικαζόμενες επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της σε βάρος των παραγωγικών ιστών, άκριτη γιατί με αυτόν τον τρόπο αυτοϋπονομεύεται, με μαθηματική ακρίβεια και αχαλίνωτη γιατί περιορίζεται καταναγκαστικά μόνο όταν μια ισχυρότερη δύναμη, όπως το κράτος, αντιταχθεί στις ενέργειές της.

Ιωάννης Λιάκουρας
_____________________
Λάτρης ενός ορθολογικού συστήματος κοινωνικών υπηρεσιών ο Λυκούργος Λιαρόπουλος φοβάται πως η παγκοσμιοποίηση θα προσφέρει το κοινωνικό κράτος βορά στην «αδηφάγο ιδιωτική πρωτοβουλία». «Στις δυτικές χώρες» σημειώνει ο καθηγητής Λιαρόπουλος, «συνέπεια (της παγκοσμιοποίησης) είναι η καθήλωση των τιμών και των αμοιβών της εργασίας και η αύξηση των κερδών και των εισοδημάτων από τόκους. Η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μείζονα απειλή» ακόμα και «για την (ίδια την κοιτίδα της[1]) Αμερική».

«Το κοινωνικό Κράτος, που αποτελεί και παράδοση, στην Ευρώπη αντέχει ακόμη, χρηματοδοτούμενο από μια πλεονασματική και στιβαρή οικονομία Η κοινωνία θα κρίνει την επιτυχία της Ενωμένης Ευρώπης και όχι η οικονομία και οι υπερεθνικές ελίτ».

Λυκούργος Λιαρόπουλος,
Kαθηγητής των οικονομικών της υγείας, από το 1996 Διευθυντής του Εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Νοσηλευτικής.
(από το βιβλίο «Παγκοσμιοποίηση και Κοινωνικό Κράτος: Ευρώπη και Αμερική.», εκδ. Παπαζήσης, 2006).


Σεισάχθεια (σείω + άχθος = αποσείω [σηκώνω] το βάρος)

Όταν ο Σόλων[2] εκλέγεται στο αξίωμα του επώνυμου άρχοντα, το 594 π.Χ., ο πλούτος και δύναμη, στην Αθήνα, ανήκαν στους ολίγους (ολιγαρχία). Ο Σόλων εκλέγεται με διευριμένες εξουσίες "διαλλάκτης" και "νομοθέτης" και καλείται να προχωρήσει σε ταξικές και νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Τον καιρό εκείνο η τάξη των Θητών (χαμηλά εισοδήματα) ήταν στο σύνολό της υπερχρεωμένη. Πολλοί από τους πολίτες αυτής της τάξης είχαν υποδουλωθεί, γιατί δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να εξοφλήσουν τα χρέη τους. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις είχαν εξαναγκαστεί να πουλήσουν ως δούλους ακόμα και τα ίδια τα παιδιά τους.

Ο Σόλων, ως υπέρμαχος της κοινωνικής δικαιοσύνης, προσπάθησε να μεταρρυθμίσει το άδικό αυτό σύστημα και να αλλάξει τις, εις βάρος των πολιτών που ανήκαν στις χαμηλές εισοδηματικές τάξεις, ισορροπίες. Απορρίπτοντας σχετικές προτάσεις των συμπολιτών του να κυβερνήσει ως τύραννος, προχωρεί στην θέσπιση του νόμου περί Σεισάχθειας. Η ετυμολογία του όρου αυτού υποδηλώνει την αποτίναξη των βαρών από τους ώμους των χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, βαρών που προκαλούσαν πόνο και οδύνη.

Με βάση τη Σεισάχθεια απαλείφθηκαν όλα τα χρέη επί τη βάση συμβολαίων που ως ποινή μη αποπληρωμής προέβλεπαν ενέχυρο σωματικό (δουλεία) ή περιουσιακό. Το σκεπτικό της θέσπισης ενός τέτοιου μέτρου υποστήριζε πως και στην μία (υποδούλωση) αλλά και στην άλλη (απαλλοτρίωση υπέρ των πιστωτών) περίπτωση καταστρεφόταν ο παραγωγικός ιστός της κοινωνίας (χαμηλές εισοδηματικά τάξεις _ γεωργοί, τεχνίτες) Παράλληλα απαγορεύθηκε η σύναψη παρόμοιων μελλοντικών δάνειων καθώς και η δυνατότητα υποδούλωσης ή φυλάκισης του οφειλέτη. Με την κατάργηση των πολυαρίθμων υποθηκών στις κτηματικές περιουσίες, η Αττική απελευθερώνεται από τα παλαιά χρέη.

Όπως ήταν αναμενόμενο η θέσπιση της η Σεισάχθειας προκάλεσε σάλο στην αθηναϊκή κοινωνία. Οι οφειλέτες επωφελήθηκαν της γενικής απαλλαγής, ενώ οι δανειστές (προερχόμενοι κυρίως από τις υψηλές εισοδηματικές τάξεις) ζημιώθηκαν σοβαρά. Οι τελευταίοι αντέδρασαν έντονα κατηγορώντας τον Σόλωνα για εύνοια υπέρ των φίλων και οπαδών του. Σύμφωνα με την κατηγορία αυτή, περί των πλεονεκτημάτων της επερχόμενης Σεισάχθειας είχαν εγκαίρως ενημερωθεί άτομα, κινούμενα στον φιλικό κύκλο του νομοθέτη. Τα άτομα αυτά είχαν φροντίσει να δανειστούν μεγάλα ποσά, υποθηκεύοντας γη που τους ανήκε, με αποτέλεσμα να καταστούν κατά πολύ πλουσιότεροι την επομένη της θέσπισης του νόμου.
____________________

[1] προσθήκη του επιμελητή του άρθρου, Ιωάννη Λιάκουρα
[2] Ο Σόλων (640-560 π.Χ.) γεννήθηκε στην Αθήνα. Πατέρας του ήταν ο Εξεκεστίδης, ο οποίος καταγόταν από το γένος των Μεντιδών, όπου ανήκε και ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας Κόδρος. H μητέρα του ήταν εξαδέλφη της μητέρας του τύραννου Πεισίστρατου και καταγόταν από το γένος των Νηλειδών.

Τετάρτη 26 Σεπτεμβρίου 2007

Οικονομία

Ελεύθερη αγορά, φιλελεύθερη οικονομία και αχαλίνωτο τραπεζικό σύστημα καταδυναστεύουν τον πολίτη, απομυζούν τους καρπούς των κόπων των παραγωγικών ιστών της κοινωνίας (χαμηλών και μέσων κοινωνικών τάξεων), υπονομεύοντας το παρόν και το μέλλον ατόμων και κοινωνιών. Ας πάψουμε όμως να μεμψιμοιρούμε και ας στρέψουμε την προσοχή μας στις σοφές διδαχές διανοουμένων του παρελθόντος. Με μια σύντομη ματιά διαπιστώνουμε πως οι κρίσεις τους απαντούν στα αγωνιώδη σύγχρονα προβλήματα. Το απόσπασμα που ακολουθεί, από δοκίμιο του διακεκριμένου Άγγλου Φιλοσόφου των νεωτέρων χρόνων, Δαυΐδ Χιουμ (1711-1776), είναι άκρως αποκαλυπτικό.
Ι.Λ.
______________________
Η Δημόσια Πίστωση[1]

Φαίνεται ότι η αρχαιότητα εφάρμοζε γενικά τη μέθοδο να κάνει, στους χρόνους της ειρήνης, προμήθειες για τις ανάγκες του πολέμου και να σωριάζει από πριν θησαυρούς ως όργανα ή κατάκτησης ή άμυνας, χωρίς να εμπιστεύεται σε έκτακτες εισφορές [με φορολογία], ακόμα λιγότερο στον δανεισμό σε χρόνους αταξίας και σύγχυσης. Εκτός από τα τεράστια ποσά που είχαν συσσωρευτεί από την Αθήνα και τους Πτολεμαίους και άλλους διαδόχους του Αλεξάνδρου, μαθαίνομε από τον Πλάτωνα ότι οι λιτοδίαιτοι Λακεδαιμόνιοι είχαν μαζέψει ένα μεγάλο θησαυρό. Και ο Αρριανός και ο Πλούταρχος σημειώνουν τα πλούτη που επήρε στην κατοχή του ο Αλέξανδρος όταν κατάκτησε τα Σούσα και τα Εκτάβανα[2] και που φυλάγονταν, μερικά απ’ αυτά, από τους χρόνους του Κύρου. Εάν θυμούμαι καλά, η Αγία Γραφή μνημονεύει επίσης το θησαυρό του Εζεκία και των Εβραίων ηγεμόνων, όπως η μη θρησκευτική ιστορία το θησαυρό του Φιλίππου και του Περσέα, βασιλέων της Μακεδονίας. Οι αρχαίες δημοκρατίες της Γαλατίας φύλαγαν γενικά [για ώρα ανάγκης] μεγάλα ποσά. Ο καθένας γνωρίζει το θησαυρό που είχε συγκεντρωθεί στη Ρώμη από τον Ιούλιο Καίσαρα, κατά τους εμφυλίους πολέμους. Αργότερα βλέπομε ότι συνετοί αυτοκράτορες, ο Αύγουστος, ο Τιβέριος, ο Βεσπασιανός, ο Σευήρος κ. οι λ. πάντοτε έδειχναν τη φρόνιμη πρόνοια να αποταμιεύουν μεγάλα ποσά, ώστε ν’ αντιμετωπίζουν δημόσιες απαιτήσεις.
Τουναντίον, ο νεώτερος τρόπος μας που έχει γίνει πολύ γενικός, είναι να υποθηκεύομε τα δημόσια έσοδα και να ησυχάζομε [με τη σκέψη] ότι οι απόγονοι θα ξοφλήσουν τα χρέη που έχουν συναφθεί από τους προγόνους των. Και ότι αυτοί, έχοντας στα μάτια τους ένα τόσο καλό παράδειγμα από τους σοφούς πατέρες τους, θα δείξουν την ίδια φρόνιμη εμπιστοσύνη στους δικούς τους απογόνους, που, στο τέλος, από ανάγκη περισσότερο παρά από [ελεύθερη] εκλογή, είναι υποχρεωμένοι να δώσουν την εμπιστοσύνη τους σε μια νέα γενιά απογόνων. Αλλά για να μην χάνομε καιρό καταγγέλλοντας μια μέθοδο που πέρα από κάθε αμφισβήτηση δείχνει καθαρά ότι είναι καταστρεπτική, [ας πούμε αμέσως ότι] είναι ολοφάνερο ότι οι αρχαίοι κανόνες είναι απ’ αυτή την άποψη πιο φρόνιμοι από τους νεώτερους, έστω κι αν οι τελευταίοι περιορίστηκαν μέσα σε λογικά όρια και επιπλέον ακολουθήθηκαν, σε κάθε περίπτωση, από τέτοια λιτότητα, στους χρόνους της ειρήνης, ώστε να ελαφρώνουν τα χρέη που επεβλήθηκαν από ένα πολυέξοδο πόλεμο. Γιατί θα πρέπει η περίπτωση να είναι τόσο διαφορετική μεταξύ του Δημοσίου και ενός ατόμου, ώστε να υποχρεωνόμαστε να θέτομε για το καθένα διαφορετικούς κανόνες διαγωγής; Εάν τα κεφάλαια του πρώτου είναι μεγαλύτερα, οι αναγκαίες δαπάνες του είναι κατ’ αναλογία μεγαλύτερες. Εάν οι πόροι του είναι περισσότεροι, δεν είναι και άπειροι. Και εφόσον το πρόγραμμά του πρέπει να υπολογίζεται για μια πολύ μεγαλύτερη διάρκεια από τη χρονολόγηση μιας ατομικής ζωής ή της ζωής μιας οικογένειας, πρέπει να υιοθετεί κανόνες μεγάλους, διαρκείς και γενναίους, σύμφωνους με την υποτιθέμενη έκταση της ύπαρξής του. Να εμπιστεύεται κανείς τις ευκαιρίες και τα εφήμερα μέσα, είναι αλήθεια κάτι που η αναγκαιότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων συχνά κάνει αναπόφευκτο. Αλλά όποιοι θεληματικά εξαρτώνται από τέτοιους πόρους, πρέπει όχι την ανάγκη αλλά και τη δική τους μωρία να κατηγορούν για τις ατυχίες τους, όταν καμιά πέσει επάνω τους.
Εάν η κακή χρήση των μεγάλων θησαυρών είναι επικίνδυνη, είτε επειδή ρίχνει το κράτος σε βιαστικές επιχειρήσεις είτε γιατί το κάνει να παραμελεί τη στρατιωτική πειθαρχία από εμπιστοσύνη προς τα πλούτη του, οι συνέπειες του δανεισμού με υποθήκη είναι πιο βέβαιες και αναπόφευκτες: φτώχεια, αδυναμία και υποταγή σε ξένες δυνάμεις.
____________________
[1] Δαυΐδ Χιουμ (David Hume) «Δοκίμια_φιλολογικά, ηθικά, πολιτικά», εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Ε.Π. Παπανούτσου, βιβλιοπωλείο της Εστίας, σελ. 309-310.
[2] Χειμερινή και θερινή, πρωτεύουσες της Περσίας.

Τρίτη 25 Σεπτεμβρίου 2007

Γλώσσα

Βυζαντινών βίος και πολιτισμός[i]

Πετώ την σκούφια μου

Οι διαπληκτιζόμενοι, ίνα κατά την συμπλοκήν κινώνται ευκολώτερον, ου μόνον αφαιρούσι τα το άνω μέρος του κορμού καλύπτοντα φορέματα, αλλά και το της κεφαλής κάλυμμα, το οποίον άλλοτε, όταν ήτο σκούφια ή φέσι, ήτο κώλυμα κατά την πάλην.
Δι’ αυτό περί του ευεπιφόρου προς έριδας και συμπλοκάς λέγομεν ότι: βγάζει ή ρίχνει ή πετά τη σκούφια ή το φέσι του για καυγά.

Στα κρύα του λουτρού

Οι κατά τους βυζαντινούς χρόνους λουόμενοι εις τα λουτρά, τα οποία ήσαν ατμόλουτρα, ίνα μη αποτόμως εισέλθωσιν εις τον εσώτατον και λίαν θερμόν χώρον και αποτόμως πάλιν, μετά την λούσιν, εξέλθωσι, διήρχοντο διά τριών διαμερισμάτων, κατά ρωμαϊκήν παράδοσιν, τα οποία ο Γαληνός καλεί οίκους και τα οποία είχον θερμανθεί ανίσως. Το πρώτον, μετά την απόδυσιν, διαμέρισμα εκαλείτο ψ υ χ ρ ο λ ο ύ σ ι ο ν ή κ ρ ύ ο ν, διότι ο εν αυτώ ατμοσφαιρικός αήρ ήτο ψυχρός. Μετά μικράν εν αυτώ παραμονήν, προυχώρουν οι μέλλοντες να λουσθώσιν εις το δεύτερον, όπερ εκαλείτο χ λ ι α ρ ο ψ ύ χ ρ ι ο ν, διά τον εν αυτώ χλιαρόν αέρα, όπου και ηλείφοντο με διαφόρους αλοιφάς προς τριχόπτωσιν ή προφύλαξιν του δέρματος και αποφυγήν εξανθημάτων, τέλος δ’ εισήρχοντο εις τον εσώτατον χώρον, τ ο θ ε ρ μ ό ν, όπου εγίνετο η εφίδρωσις και εντριβή.
Τώρα, οσάκις τις, μεταβαίνων, ίνα λουσθή και ευρισκόμενος εις το κρύον, δι’ οιονδήποτε λόγον, σεισμόν φερ’ ειπείν, επιδρομήν εχθρών, δυσάρεστον είδησιν, δεν προυχώρει εις τα άλλα διαμερίσματα, αλλ’ απεχώρει, φυσικά η λούσις του διεκόπτετο και ο σκοπός δι’ ον μετέβη εις το λουτρόν δεν εξεπληρούτο.
Διά τούτο σήμερον, δι’ ένα του οποίου οι σκοποί έμειναν ανεκπλήρωτοι, λέγομεν ότι: έμεινε ‘ς τα κρύα του λουτρού.

Από την Πόλη έρχομαι…

Υπήρχεν εν Ρώμη έθιμον, καθ’ ο ο εν τη ξένη διάγων, μέλλων να επανέλθη οίκαδε, ειδοποίει τους οικείους περί της μελλούσης επιστροφής. Έχομεν μάλιστα και μικράν σχετικήν διατριβήν του Χαιρωνέως Πλουτάρχου, ης ο τίτλος «Διατί καν εξ αγρού καν από ξένης επανίωσιν, έχοντες οίκοι γυναίκας, προπέμπουσι δηλούντες αυταίς ότι παραγίγνονται».
Το έθιμον είχον, φαίνεται, και οι ημέτεροι κατά τους μέσους χρόνους, ως δεικνύει η νυν συνήθεια. Ο παραμένων τότε εις την Πόλιν-και πόσοι δεν εξενιτεύοντο τότε εις την βασιλίδα των πόλεων!-, ο παραμένων, λέγω,εις την Πόλιν και μέλλων να επανέλθει, έγραφε προς το φίλον εν τη πατρίδι πρόσωπον:

Από την Πόλι έρχομαι και ‘ς την κορφή, καν, έλα.

ήτοι επανέρχομαι από την Πόλιν και έλα καν εις την κορυφήν, εις το παρά το χωρίον ύψωμα, προς προϋπάντησίν μου.
Όταν, εννοείται, το έθιμον ητόνησε, το ‘ς την κορφή κ α ν_έ λ α παρενοήθη, γενόμενον και ‘ς την κορφή κανέλλα, ελέχθη δ’ η όλη φράσις παροιμιωδώς, ως γνωστόν, περί ασυναρτησίας του λόγου όντος.
______________________

[i] Φαίδωνος Κουκουλέ, «Βυζαντινών βίος και πολιτισμός», Τόμος Ε΄, σελ. 32 & 68, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1952.

* επιλογή κειμένων, επιμέλεια: Αγγελική Χρυσικοπούλου

Δευτέρα 24 Σεπτεμβρίου 2007

Λογοτεχνία - Ιστορία

Περί της ιστορικής αλήθειας ή περί "συνωστισμού"

"Τι κι αν αυτοί έφυγαν, τι κι αν φύγουμε κι εμείς, οι μνήμες μένουν !"
Ι.Λ.

θύμηση πρώτη

«Κατεπάτησάν με οι εχθροί μου όλην την ημέραν από ύψους ημέρας»

Ξεκινήσαμε πολύ νωρίς. Φεύγοντας μας φέραν μια νέα συντρόφισσα. Ένα κορίτσι, μια χωριανή απ’ τα τριγυρινά μέρη, ίσαμε είκοσι χρονώ. Αυτή και κάτι άλλοι Χριστιανοί δεν πρόφταξαν να μπαρκάρουν για την Ελλάδα.
-τους πήραν μέσα ; τη ρωτούμε.
-όχι. Τους σφάξαν.
-ήταν κανείς δικός σου ;
-ναι, ήταν ο πατέρας μου.
-εσύ ;…
Εκείνη ήταν νέα. Τη χρειάζουνταν.
Η νέα πόστα που μας παρέλαβε ήταν καβαλαραίοι. Είχαν μια λαμπρή ιδέα : Αφήσαμε τον ίσιο δρόμο, πέσαμε μες στα χωράφια. Αυτό ήταν μια αλύπητη δοκιμασία για τα γυμνά φουσκαλιασμένα ποδάρια μας. Οι βόλοι το χώμα ήταν ξεροί και ντούροι απ’ τον ήλιο. Δεν είχε βρέξει ακόμα. Κοιτάζαμε να τους ξεφύγουμε, γιατί δεν μπορείς μαζί τους να κρατήσεις ισορροπία ξυπόλητος. Μα πέφταμε στην άλλη ευλογία, σε κάτι παλιάγκαθα που μας παλάβωναν.
-Δεν μπορώ ! Δεν μπορώ πια !
Όλοι φώναζαν. Κι όμως όλοι τρέχαμε μη μείνουμε πίσω. Τρέμαμε πως όποιος μείνη τελευταίος θα τον σκοτώσουν. Ο ένας βιαζόταν να προσπεράσει τον άλλο και τον άλλο – ένας παλαβός συναγωνισμός που πνιγόταν στα μουγκριχτά μας. Ξεκολούσαμε, στα πετεχτά, τ’ αγκάθια απ΄τις πατούνες και τρέχαμε. Τρέχαν από πίσω μας κι οι στρατιώτες με τ’ άλογα και μας χτυπούσαν με τα κοντάκια μη σταθούμε. Ήμαστε ένα κοπάδι σαν τα’ αναμαλλιασμένα ζα – τρέχουν στον κάμπο να σταλιάξουν κάπου γιατί μυρίστηκαν το μπουρίνι.
Δεν μπορούσα να σηκώσω το βάρος της συντροφικής παπούτσας. Το ιδρωμένο βρώμιο ποδάρι μου γλυστρούσε και χόρευε μέσα της. Την τράβηξα και τη βαστούσα στα χέρια. Μα τότε η πατούνα, συνηθισμένη στο άσυλο, άρχισε να σπαράζη απ’ το ύπαιθρο. Άναβε, πετούσε σπίθες. Έσκισα ένα κομμάτι απ’ το πουκάμισο που μου άφησαν και την τύλιξα.
Ο Αργύρης με συμβουλεύει να κάνουμε αλλαξιά τα παπούτσια.
- δοκιμάζουμε.
Τ’ αλλάξαμε. Έδωσα το ζερβί και πήρα το δεξί. Τα φορέσαμε τρέχοντας. Πιο πέρα κάμαμε πάλι αλλαξιά. Και πάλι.
Ο ήλιος ανέβαινε καφτός, εχθρικά, χωρίς οίκτο. Μες στον Οχτώβρη ένας τέτοιος ήλιος ! Άρχισε να μας καίη η δίψα. Η σκόνη κολλούσε στις γλώσσες, που μπαινόβγαιναν σαν κουρντισμένες. Φτύναμε να φύγη η πίκρα. Μα τα στόματα ήταν ξερά. Κι αν έβγαινε λίγο φτύμα, μετανοιώναμε ύστερα για την ογρή ουσία που αφήναμε να ξοδευτή.
- νερό ! νερό !
- τι ; λέει ο αξιωματικός της συνοδείας.
- σου ! σου ! (νερό) φωνάζαμε στα τούρκικα.
- σου ; μάλιστα !
Κοντεύαμε σε μια πηγή. Μας κράτησαν καμιά εικοσαριά μέτρα αλάργα. Οι στρατιώτες πήγαιναν διαδοχικά, πίνανε, πότιζαν τα’ άλογα, γέμιζαν τα παγούρια τους. Πίναν με τις χούφτες. Βλέπαμε το νερό που ξέφευγε και χυνόταν απ’ τα στόματά τους. Όλα τα κορμιά γέρναν προς αυτή τη φευγαλέα καθαρή γραμμή που σκορπούσε καταγής. Ακούγαμε τον ήχο της. Τον ακούγαμε. Με μάτια γεμάτα πυρετό γέρναμε προς τα εκεί. Έτσι όπως γέρνουν τα διψασμένα δέντρα.
- Έλεος !
Τίποτα ! Μας κρατούσαν μακριά, κολλημένους στο θέαμα. Άφησαν μονάχα τις γυναίκες και το παιδάκι να παν να πιούν.
- λυπηθήτε μας ! λυπηθήτε μας ! φωνάζαμε.
Η γυναίκα του ρολογά γέμισε τις χούφτες νερό κι έκαμε να το φέρη στον άντρα της. Σιγά. Κοιτάζαμε με μίσος αυτή τη χούφτα που πλησίαζε. Ένας στρατιώτης πάει από πίσω κλέφτικα και ξαφνικά χώνει τα χέρια του κάτου απ’ τις μασχάλες της γυναίκας. Τη γαργαλούσε. Αυτή κάνει μια προσπάθεια, λίγο ακόμα, να τρέξη, να σώση το νερό. Μα ο άλλος δωσ’ του, δωσ’ του τη γαργαλούσε. Κι εκείνη δε βάστηξε. Έμπηξε τα χάχανα. Λίγα μέτρα μπροστά μας. Άνοιξε τα χέρια της να προφυλαχτή : Το νερό χύθηκε καταγής.
Ήρθε και σκορπίστηκε πλάι στον άντρα της σα λέσι. …[1]
_____________________
[1] Ηλία Βενέζη, «το νούμερο 31328», Εστία, νεοελληνική λογοτεχνία-33η έκδοση, 1995,κεφάλαιο Ε΄, σελ. 65-67.
_____________________
θύμηση δεύτερη

Ταξιδεύουν στο Αιγαίο τα όνειρά μας.
Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει να γείρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ’ τη στεριά, τίποτα απ’ τα Κιμιντένια. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους. Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την μποδίζει και δεν μπορεί να βρει το κεφάλι ησυχία :
Σαν ένας βόλος να είναι κάτω απ’ το πουκάμισο του γέροντα.
- Τι είναι αυτό εδώ ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα.
Ο παππούς φέρνει το χέρι του. Το χώνει κάτω απ’ το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του.
- Τι είναι ;
- Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς, σαν παιδί που έφταιξε. Δεν είναι τίποτα. Λίγο χώμα είναι.
- Χώμα !
Ναι, λίγο χώμα απ’ τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό, της λέει, στο ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται.
Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντίλι όπου είναι φυλαγμένο το χώμα. Ψάχνουν κεί μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς, σα να το χαϊδεύουν. Τα μάτια τους, δακρυσμένα, στέκουν εκεί.
- Δεν είναι τίποτα λέω. Λίγο χώμα.

Γη, Αιολική Γη, Γη του τόπου μου.[1]_______________________
[1] Ηλία Βενέζη, «Αιολική Γη», Εστία, 37η έκδοση, 1996, σελ. 308-309.

Ηλίας Βενέζης (επίσημο όνομα Ηλίας Μέλλος, 1904 Αϊβαλί - 1973 Αθήνα). Διετέλεσε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Γνωστός για τα μυθιστορήματά του «Αιολική Γη», «Το νούμερο 31328» και το θεατρικό έργο «Μπλοκ C». Έγινε ο πρώτος έλληνας συγγραφέας του οποίου τα έργα μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, κάνοντας γνωστή την ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό.


*επιλογή κειμένων, επιμέλεια: Αγγελική Χρυσικοπούλου

Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 2007

Ιερός Πανικός_Εύα Πάλμερ Σικελιανού

Η συνθήκη των δύο μεγάλων θεών[i]

Όσο ήμουν ακόμη ακίνητη από αδυναμία, άλλες αντιστοιχίες περνούσαν από το μυαλό μου, εξουδετερώνοντας τον χρόνο. Ήταν παρόντες ο Έμερσον[ii], ο Διόνυσος και ο Απόλλων.
Οι δύο θεοί, αλληλοδιαδοχικώς, εμφύτευαν σκέψεις στο μυαλό του Έμερσον. Ο Απόλλων μίλησε πρώτος:
«Οι ποιητές πρέπει να είναι νομοθέτες. Η πιο τολμηρή λυρική έμπνευση, δηλαδή, δεν πρέπει να ψέγει και να προσβάλλει, αλλά να ανακοινώνει και να οδηγεί τον αστικό κώδικα και τον ημερήσιο μόχθο.
«Ποίηση και σύνεση πρέπει να συμπίπτουν.
«Ο υψηλότερος σκοπός της πολιτείας είναι η παιδεία του ανθρώπου. Και όταν οι άνθρωποι μορφώνονται οι θεσμοί θα συμμερίζονται την καλυτέρευσή του.
«Όπου υπάρχει άνθρωπος και εργάζεται, εκεί εργάζεται και ένας μεγάλος και υπεύθυνος Στοχαστής και Πλάστης.
Ο άνθρωπος είναι μια μέθοδος.»
Ο Έμερσον συγκράτησε αυτές τις φράσεις στην μνήμη του. Ξαφνικά ο Διόνυσος τον διέκοψε.
«Δες με ! Γεννιέμαι στον καθολικό νου. Εγώ, ο ατελής, λατρεύω το δικό μου τέλειο.
«Υπάρχει ένας νους κοινός σε όλα τα άτομα. Κάθε άνθρωπος είναι ένα πέρασμα προς τον ίδιο νου. Όποιος μπορεί να προσεγγίσει τον πάγκοινο νου μετέχει όλων των όντων και των δυνατοτήτων. Ο άνθρωπος κείτεται στην αγκάλη μιας απέραντης νοητικότητας. Όταν διακρίνει την αλήθεια, όταν διακρίνει την δικαιοσύνη, δεν κάνει τίποτε αποκλειστικά μόνος του, απλώς ανοίγει δρόμους να περάσουν οι ακτίνες τους. Η ψυχή υπάρχει. Κάτω από το τρεχούμενο πέλαγο των περιστάσεων, με τέλεια ισορροπία ανάμεσα σε αμπώτιδα και πλημμυρίδα βρίσκεται η αρχέγονη άβυσσος του πραγματικού Είναι. Ουσία ή Θεός, δεν είναι σχέση ούτε μέρος, αλλά το όλο.
«Ο πιο απλός άνθρωπος, που μέσα στην ακεραιότητά του λατρεύει τον Θεό, γίνεται Θεός. Αλλά πάντα και για πάντα η εισροή αυτού του καλύτερου και καθολικού εαυτού είναι νέα και ανεξερεύνητη. Είναι ο διπλασιασμός της καρδιάς, με μια δύναμη ανάπτυξης προς ένα νέο άπειρο σε κάθε πλευρά.
«Ο τρόπος της ζωής είναι υπέροχος, καταξιωμένος με εγκατάλειψη. Ο πλούσιος νους ξαπλώνει στον ήλιο και κοιμάται και είναι φύση.»
Και αυτά τα λόγια έμειναν χαραγμένα στην συνείδηση του Έμερσον. Αλλά οι δύο θεοί δεν του αποκάλυψαν την εσωτερική σχέση αυτών των πραγμάτων. Δεν του είπαν ότι είχαν ανοίξει τις πύλες δύο διαφορετικών πλευρών της ανθρώπινης φύσης ή ότι αυτοί οι ίδιοι, οι δυνάμει μεγάλοι εχθροί μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη που τόσο συχνά τον είχαν βασανίσει με τις αντιφάσκουσες συμβουλές τους, είχαν τώρα ενωθεί και υπογράψει μία συμφωνία, μια Συνθήκη: να διδάξουν τον άνθρωπο πώς να ακολουθεί τη σοφία και των δύο θεών, και έτσι νουθετημένος να προχωρεί προς την ίδια του την τελειοποίηση.
___________________
[i] Από τον «Ιερό Πανικό» της Εύας Πάλμερ Σικελιανού, σελ. 175-177, εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Τζων Άντον[1], εκδ. Εξάντας,1992.

[ii] Ralph Waldo Emerson: αμερικανός δοκιμιογράφος (1803-1882). Σ.τ.Μ. Ο Έμερσον δεν χρησιμοποιεί τον Διόνυσο και τον Απόλλωνα ως διαλογικά πρόσωπα. Η Εύα Σικελιανού, ενώ αναρρώνει, «αναλογίζεται» δημιουργικά και συνδέει με τους Έλληνες θεούς παράλληλους στοχασμούς του Έμερσον. Η περίφημη διάλεξη του Έμερσον « The American Scholar» στους αριστούχους φοιτητές του Χάρβαρντ που εξελέγησαν μέλη του ΦΒΚ, αναγνωρίζεται ορόσημο στην πολιτιστική ιστορία της Αμερικής και διάγγελμα της πνευματικής της αναξαρτησίας.
________________________
[1] Ο Τζων Π. Άντον είναι διακεκριμένος καθηγητής της ελληνικής φιλοσοφίας και πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλώριδας και εξέχουσα προσωπικότητα της ελληνικής ομογένειας στις ΗΠΑ. Έλκει την καταγωγή του από το χωριό Ζυγοβίστι της Αρκαδίας. Από το 1983 αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Στο πλούσιο έργο του συγκαταλέγονται βιβλία, άρθρα και διαλέξεις σχετικά με την φιλοσοφία, την αισθητική, την ιστορία του πνεύματος και την σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία.
*επιλογή, επιμέλεια: Αγγελική Χρυσικοπούλου.

Επιστήμη



Η συνταγή της ζωής[i].

Η συνταγή της ζωής είναι πολύ απλή: άνθρακας, οξυγόνο, άζωτο και υδρογόνο, με λίγο φώσφορο, σίδηρο, κάλιο και νάτριο για ποικιλία. Η πολυπλοκότητά της όμως βασίζεται στον άπειρο σχεδόν αριθμό των συνδυασμών που σχηματίζουν μεταξύ τους τα απλά αυτά στοιχεία, ακριβώς όπως τα 24 γράμματα της αλφαβήτου σχηματίζουν την ατέλειωτη λιτανεία των κειμένων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το τι συμβαίνει είναι ότι, λόγω της δομής που έχουν, τα άτομα των χημικών στοιχείων μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους σχετικά εύκολα. Ενώ το άτομο του άνθρακα έχει αποδειχτεί το πιο επιδέξιο απ' όλα, γιατί μπορεί να συνδυαστεί όχι μόνο με άτομα διαφόρων άλλων χημικών στοιχείων, αλλά και με άλλα άτομα άνθρακα σε μια σχεδόν άπειρη ποικιλία συνδυασμών. Γι' αυτόν άλλωστε το λόγο και η ζωή που γνωρίζουμε πάνω στη Γη βασίζεται στον άνθρακα.

Οι επιστήμονες … υπογραμμίζουν το γεγονός ότι όλες οι μορφές της ζωής στη Γη βασίζονται στο μόριο του νουκλεϊκού οξέος. Λίγες μόνο διαφορές στο μόριο αυτό είναι το μόνο που απαιτείται χημικά για να έχουμε ένα λουλούδι ή μια μέλισσα, ένα πουλί ή μια ζέβρα[ii].
_______________________
[i] «Εξωγήινοι Πολιτισμοί» του Διονύση Π. Σιμόπουλου, διευθυντή Ευγενιδείου Πλανηταρίου
[ii] κεφ. «Οι μορφές των εξωγήινων», «Εξωγήινοι Πολιτισμοί», Διονύσης Π. Σιμόπουλος

Πέμπτη 20 Σεπτεμβρίου 2007

Λογοτεχνία





Το αλβανικό έπος[i]

Η κήρυξη του πολέμου τους βρήκε να οργώνουν και να σπέρνουν τα χωράφια τους. Το έμαθαν το απόγευμα της ίδιας ημέρας και αμέσως έφυγαν με τα πόδια για την Κομοτηνή. Δεν είχαν ατομικές προσκλήσεις, η επιστράτευση ήταν γενική. Έπρεπε να παρουσιαστούν από την κλάση του Ί7 μέχρι του '40. Ο Καμπάνταης Τριαντάφυλλος, ισχυρίζεται ότι "πήγαιναν όλοι με χαρά, ήταν αλλιώς ο κόσμος".
...
Στον πόλεμο δεν επέταξαν βοϊδάμαξα. Μόνο ένα βόδι από τις οικογένειες που είχαν δύο ζευγάρια. Επίταξαν, όμως, όλα τα άλογα.
...
"Υπηρέτησα το 1932. Κλάση του '31 δεν υπάρχει. Τη χάρισε ο Βενιζέλος, δεν κλήθηκαν να υπηρετήσουν".
Μετά τα γεγονότα της Έλλης επιστράτευαν συνέχεια.
...
Μας αντάμωσαν στρατιώτες που έρχονταν αντίθετα και μας είπαν: "Από δω που προχωράτε, μπορεί να πέσετε πάνω στους Ιταλούς". Η βροχή μας έδειρε καμιά ώρα, καθισμένους στους γυλιούς με τα αντίσκηνα στην πλάτη. Ξημερώσαμε εκεί. Τραβάμε και φτάσαμε σ' ένα ορεινό χειρουργείο σε αλβανικό σπίτι. Φέρναν τραυματίες του μετώπου, τους φρόντιζαν τις πληγές και τους έστελναν στην Κορυτσά. Πιάσαμε πάλι τα βουνά και φτάσαμε σ' ένα χωριό, το Χαλιαρούπ. Μείναμε όλη μέρα και το βράδυ στα σπίτια, επειδή ήμασταν βρεγμένοι, έπρεπε να στεγνώσουμε. Στο σπίτι που έμεινα, είχε απ' έξω μια στοίβα καλαμπόκια. Βράσαμε και φάγαμε το βράδυ. Την άλλη μέρα (εκεί κυκλοφορούσαμε πιο ελεύθερα) βγήκαμε από το χωριό και τραβήξαμε στο βουνό κάμποσα χιλιόμετρα. Βρήκαμε εγκαταλειμμένες ιταλικές παράγκες. Εκεί ήρθε και πυροβολικό δικό μας.
...
Βάλαμε το καζάνι και φάνηκε η φωτιά. Οι Ιταλοί την είδαν και το πυροβολικό τους άρχισε να βάζει. Η πρώτη έπεσε λίγο μακριά, η δεύτερη πολύ κοντά. Τη σβήσαμε και φύγαμε. Πιάσαμε την πλαγιά και δεν μπορούσαν να μας χτυπήσουν. Ύστερα οι δικοί μας πάλι τους χτύπησαν και κόπηκαν πάλι αυτοί.
...
Είχαν φέρει καμιά δεκαπενταριά Ιταλούς αιχμάλωτους. Τότε πρωτοείδα αιχμάλωτο. Τους παρέδωσαν στο φρουραρχείο. Ζητούσαν τσιγάρα. Εγώ δεν κάπνιζα. Μας είχαν δώσει από μια κούτα για το δρόμο. Πενήντα τσιγάρα είχε μέσα (η μάρκα ήταν Φίλιπποι Καβάλας και Ξάνθης). Τους τα έδωσα και αυτοί γελούσαν. Δεν έδειχναν στεναχωρημένοι, γελούσαν. Ίσως να πίστευαν ότι γλίτωσαν.
...
Η σάλπιγγα βαρούσε, προχωράτε. Αυτά γίνονταν στο τραπεζοειδές. Όταν ξεκινήσαμε θα ήταν πέντε η ώρα. Άρχισε να χιονίζει. Αντίσταση δεν υπήρχε. Προχωρούσαμε ακροβολισμένοι μέσα στα δέντρα. Βαδίζαμε σε μια ρεματιά. Το χιόνι σε λίγο έγινε μια πιθαμή. Βγήκαμε στο τραπεζοειδές. Σκοτείνιασε. Φτάσαμε πάνω. Ακούμε ένα ιταλικό πολυβόλο που μας έβαζε. Οι σφαίρες χτυπούσαν τις κορφές των δέντρων. Σιγά σιγά βγήκαμε στο ύψωμα. Σταματήσαμε σε ξένα χαρακώματα που βρήκαμε. Περιμέναμε και ακούμε σε λίγο δεξιά μας φωνές που πλησίαζαν. Ζαρώσαμε και το χιόνι μας σκέπασε. Δε φαινόμασταν, ασπρίσαμε. Οι φωνές έρχονταν από πολύ κοντά. Ήταν δικοί μας τελικά. Λέει ο λοχαγός: "παιδιά, είμαστε ο 11ος, μη βάζετε. Ήρθατε πολύ βιαστικά". Τα αντίσκηνα ήταν κοκαλωμένα. Τα αραδιάσαμε στα δέντρα γύρω γύρω και μέσα ανάψαμε μικρές φωτιές, για να μη φαίνονται. Το χιόνι ανέβαινε συνέχεια. Οι σκοποί κρύωναν πολύ. Κοντά μας είχε μια θημωνιά κλαδαριές. Κατά τις μια η ώρα πήγαν στην κλαδαριά, την άναψαν και έφεξε όλο το μέρος. Το ιταλικό πυροβολικό άρχισε να βάζει. Βγαίνουμε πάλι στα υψώματα. Άρχισε η μάχη. Βάζαμε όλοι, Έλληνες και Ιταλοί. Ξημέρωσε. Οι Ιταλοί έμειναν πίσω, εμείς μπροστά, κι έρχονταν και παραδίδονταν. Ο Νιότης βρέθηκε σκοτωμένος.
...
Με πήγαν στο χειρουργείο. Τα πόδια μου ήταν πρησμένα και οι κάλτσες κολλημένες. Ήταν κι άλλοι το ίδιο. Μας τις έκοψαν και βγήκε και το δέρμα μαζί. Άνοιξαν πληγές. Μας έβαλαν ένα φάρμακο σαν ναφθαλίνη και επιδέσμους. Μας μετέφεραν στην Κορυτσά.
_____________________
[i] Αποσπάσματα από το βιβλίο του Δημητρίου Παπουλιά, «Μέση_Ψαθιά - Βερώνη – Εύανδρο_Οι αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολικής Θράκης».

Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου 2007

Ιατρική - Φιλοσοφία


Ανθρωπισμός και ιατρική
(από τους κλασικούς χρόνους στην ύστερη αρχαιότητα)

Στο διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ 6ου π.Χ. αι. και ελληνιστικής περιόδου, οι σχέσεις φιλοσοφίας και ιατρικής διαμορφώνονται εντελώς διαφορετικά. Ήδη από τον 4ο π.Χ. αι. η σχέση αυτή μεταβάλλεται. Ενώ μέχρι τότε οι ιατροί προσέφευγαν στην φιλοσοφία και ζητούσαν την υποστήριξη της γνωσιολογίας, της λογικής και της φυσικής φιλοσοφίας, στην ελληνιστική περίοδο η φιλοσοφία αλλάζει χαρακτήρα και γίνεται πρωτίστως «ανθρωπολογική». Κατά την περίοδο αυτή προέχει η έρευνα και η ενασχόληση με τον άνθρωπο και τα ανθρώπινα πράγματα, γι αυτό και αναπτύσσεται κατ’ εξοχήν η ηθική φιλοσοφία. Η αλληλεπίδραση φιλοσοφίας και ιατρικής συνεχίζεται, το είδος της σχέσης όμως που διαμορφώνεται μεταξύ τους λαμβάνει μια εντελώς διαφορετική μορφή.

Δείγματα του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο η φιλοσοφία επηρεάζει κατά την ελληνιστική και ακολούθως κατά την ρωμαϊκή περίοδο την ιατρική αποτελούν οι πραγματείες του Corpus Hippocraticum, [α] Όρκος, [β] περί Ιητρού, [γ] Νόμος, [δ] περί ευσχημοσύνης, [ε] Παραγγελίαι και [ς] περί αρχαίης ιητρικής, η σύντομη πραγματεία του ιατροφιλοσόφου Γαληνού, ότι ο άριστος ιητρός και φιλόσοφος, καθώς επίσης και τα έργα άλλων στοχαστών, όπως ο Λατίνος Κέλσος, ο Σέξτος ο Εμπειρικός[1] κ.ά. Εάν μελετήσουμε τις πραγματείες αυτές με προσοχή, θα παρατηρήσουμε ότι οι συγγραφείς τους δεν ασχολούνται με την διατύπωση μιας θεωρίας φυσιολογίας των λειτουργιών του ανθρωπίνου οργανισμού ούτε με την μελέτη μιας συγκεκριμένης ασθένειας. Εκείνο που τους ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι ο χαρακτήρας και ο ρόλος του ιατρού, με άλλα λόγια, η συμβολή του ιατρού στην διάγνωση και την θεραπεία μιας νόσου. Σύμφωνα με τους συγγραφείς των εν λόγω πραγματειών, ο ιατρός την εποχή εκείνη δεν είναι ένας απλώς «τεχνοκράτης», όπως θα λέγαμε σήμερα, ο οποίος μηχανικά εφαρμόζει πρακτικές για την θεραπεία ασθενειών. Ο ιατρός είναι ο άνθρωπος εκείνος, ο οποίος είναι αγαθός και συνάμα σοφός και διαπνέεται από ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σεβασμό για τον ασθενή.

____________________
[1] Σύμφωνα με τον Φρέντε (Frede), αν και ο Σέξτος ο Εμπειρικός ήταν ιατρός, το φιλοσοφικό του έργο τον έχει καταστήσει γνωστό ως φιλόσοφο.

Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου 2007

Δημόσια Υγεία

Η ιστορία διδάσκει πως...επαναλαμβάνεται

Εν έτει 2007 οι απειλές υγειονομικού χαρακτήρα που επικρέμονται επάνω μας σαν την Δαμόκλειο Σπάθη είναι πολλές και δυστυχώς οι υγειονομικοί μας μηχανισμοί παρουσιάζονται ελάχιστα προετοιμασμένοι.

Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα οι Σάββας, Καρδαμάτης και Κοπανάρης κορυφαίοι Έλληνες ειδικοί παρατήρησαν αφενός αδιαφορία στην πρόοδο της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα και αφετέρου καθυστέρηση στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή εξέλιξη. Έκαναν μεγάλες προσπάθειες για την ανάπτυξη καταλληλότερης υγειονομικής οργάνωσης και την σύσταση Σχολής Δημόσιας Υγείας των θερμών Χωρών, όμοιας με τα λίγα υπάρχοντα ευρωπαϊκά παραδείγματα [1900-1905]. Με τον Σάββα ξεκίνησε ο αγώνας περιστολής των «ελογενών νόσων» και κορυφώθηκε με την δημιουργία από τον Ελευθέριο Βενιζέλο της πολλαπλώς αμφισβητούμενης Υγειονομικής Σχολής Αθηνών [ΥΣΑ] η οποία στην πορεία κατόρθωσε να εκριζώσει την ελονοσία από την χώρα. Ο Καρδαμάτης έθεσε με επιμονή το όλο πρόβλημα της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα τόσο στο υπόμνημά του προς την Βουλή [1907], όσο και στην αλληλογραφία του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο [1917].

Στο τελευταίο έργο του [Fleau de la Race Greque («η μάστιγα της Ελληνικής φυλής», 1934, De L’Ecole Nationale de la Grece pour l’etude des maladies Palustre (της Ελληνικής Εθνικής Σχολής Μελέτης των ελογενών ασθενειών)] αναλύει τα ελαττώματα των Ελλήνων με αναφορές, μεταξύ άλλων, στις πολιτικές αψιμαχίες, στην αποψίλωση των δασών και την καταστροφή τους από τις πυρκαϊές, καθώς και στον παράγοντα άνθρωπο. Συμπεραίνει ότι η αντιμετώπιση των φοβερών απειλών και η εξάλειψη των αδυναμιών απαιτούν βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, συνεχή στήριξη των προσπαθειών, πάθος και πατριωτισμό, καθώς και εμπειρία σφυρηλατημένη στην σκληρή πραγματικότητα.
_____________________
απόσπασμα από άρθρο του ομ. καθηγητή της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, Τζέφρεϋ Λέβετ

Δευτέρα 17 Σεπτεμβρίου 2007

Ευθυμογράφημα



Φρέντυ Γερμανός[i]
Με συγχωρήτε, λάθος !

Το να αποκτήσετε τηλέφωνο στην Ελλάδα είναι πάντα ένα πολύπλοκο πρόβλημα. Είναι όμως και φορές που το πρόβλημα αρχίζει απ’ την στιγμή που το αποκτήσετε.
Ο Μπιλ Μπατίστα είναι ο ιδιοκτήτης του μπαρ «Μπομπ και Μπιλ» στα Χαυτεία. Πριν από λίγες ημέρες αγόρασε τον αριθμό 36 222 από έναν μεσάζοντα. Δεν ήξερε, όμως, ότι τον αριθμό αυτόν τον είχε προηγουμένως η Αρχιεπισκοπή.
Λίγες ώρες μετά την εγκατάσταση της συσκευής, χτύπησε το τηλέφωνο.
-Μου δίνετε τον πάτερα Ιερόθεο, είπε μια βαθιά κατανυκτική φωνή.
Ο Μπιλ τα έχασε.
-Κάνετε λάθος, είπε. Δεν είναι εκκλησία εδώ.
Η φωνή είπε βιαστικά:
-Το ξέρω, το ξέρω. Είναι η Αρχιεπισκοπή. Αν δεν είναι εκεί ο πατήρ Ιερόθεος, δώστε μου τον πατέρα Σταύρο.
-Εδώ είναι μπαρ, επέμενε σταθερά ο Μπιλ.
Μεσολάβησε ένα κενό.
-Μπαρ ! είπε μετά η φωνή εξουθενωμένη. Ύπαγε οπίσω μου σατανά !...
Από εκείνη την ημέρα η Αρχιεπισκοπή έγινε ο εφιάλτης του 36 222. Φαίνεται ότι ο αριθμός είχε αλλάξει πρόσφατα και οι περισσότεροι δεν τον είχαν μάθει. Ο Μπιλ ήταν έτοιμος να γράψη στην ταμπέλα, «Μπαρ η Αρχιεπισκοπή», αλλά μετά σκέφθηκε ότι ίσως αυτό να μπέρδευε τα πράγματα.
Τα περισσότερα τηλεφωνήματα ζητούσαν τον Άγιο Πρωτοσύγκελο ή το τμήμα διαζυγίων. Μέσα σε μια εβδομάδα ο Μπιλ είχε μάθει όλα τα ονόματα του προσωπικού της Αρχιεπισκοπής και μετά άρχισε να μαθαίνει και τα ονόματα της Ιεράς Συνόδου.
Την παραμονή της εκλογής του νέου Αρχιεπισκόπου ο Μπιλ πήρε ένα τηλεφώνημα:
-Τι ώρα θα συνεδριάσωμε, τέκνον μου;
Ο Μπιλ σκέφθηκε ότι ήταν περιττό να αρχίση πάλι τις εξηγήσεις. Άλλωστε είχε διαβάσει πρωινή εφημερίδα.
-Στις εννέα, σεβασμιότατε, είπε. Δηλαδή ο υπουργός θα έρθη στις εννέα, αλλά οι άγιοι πατέρες θ’ αρχίσουν να έρχωνται από τις οκτώμιση.
-Ευχαριστώ, τέκνον μου, απάντησε η φωνή από την άλλη άκρη του σύρματος.
Ο Μπιλ δεν έμαθε ποτέ ποιον από τους 57 αγίους πατέρες είχε πληροφορήσει για την ώρα της συγκεντρώσεως.
Η φασαρία που ακολούθησε μετά την εκλογή του Αρχιεπισκόπου είχε βέβαια τον αντίκτυπό της στο 36 222 που κτυπούσε διαρκώς. Ο Μπιλ είχε απελπισθή εντελώς και άρχισε να σκέπτεται μήπως θα έπρεπε ν’ αλλάξη μπαρ. Έχανε τόσην ώρα απαντώντας στο τηλέφωνο, ώστε κάθε βράδυ σχεδόν έβρισκε σοβαρό έλλειμμα στο ταμείο του.
Ένας δικηγόρος από το Μαρούσι του τηλεφώνησε:
-Να πήτε στον Αρχιεπίσκοπο ότι δεν πρέπει να παραιτηθή. Η Κηφισιά και το Μαρούσι είναι με το μέρος του.
Αλλά το επόμενο τηλεφώνημα είχε αντίθετο περιεχόμενο:
-Το μαχαίρι έφθασε στο κόκκαλο ! Απορώ πώς δεν το καταλαβαίνετε !
-Τι θέλετε να κάνω; Ρώτησε ο Μπιλ, που ήθελε δεν ήθελε, άρχισε να παίρνει το ρόλο του στα σοβαρά.
Από την άλλη πλευρά του σύρματος ακούστηκε ένας βρυχηθμός:
-Να παραιτηθήτε !...
Ο Μπιλ ήταν έτοιμος να το αποφασίση, αλλά μετά σκέφθηκε ότι ήταν προτιμότερο να δείξη χαρακτήρα.


Ο Μπιλ μου έλεγε μια από αυτές τις ημέρες:
-Το χειρότερο είναι ότι ούτε ο ΟΤΕ παραδέχεται πως άλλαξε ο αριθμός της Αρχιεπισκοπής.
Την περασμένη εβδομάδα η τηλεφωνήτρια των υπεραστικών κάλεσε το 36 222 και είπε:
-Αρχιεπισκοπή αυτού; Ομιλείτε με Λευκάδα.
Ο Μπιλ σκέφθηκε ότι ήταν ευκαιρία να ξεκαθαρίση το ζήτημα και της είπε, με δύο λόγια, την όλη ιστορία.
-Καλά, καλά, είπε βιαστικά η τηλεφωνήτρια. Θα δούμε τι μπορεί να γίνη. Περιμένετε τώρα στο ακουστικό σας.
Μεσολάβησε ένα κενό.
Ύστερα η φωνή της τηλεφωνήτριας ακούστηκε δυνατότερη:
-Λευκάδα εκεί; Ομιλείτε με Αρχιεπισκοπή !...


[i] ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΦΡΕΝΤΥ Δημοσιογράφος και συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1934 στην Αθήνα. Μυτιληνιός στην καταγωγή. Έχει συνδέσει το όνομα του με τα πρώτα βήματα της ελληνικής τηλεόρασης, παρουσιάζοντας μερικές από τις πιό επιτυχημένες εκπομπές (Αλάτι και πιπέρι, Πρώτη σελίδα). Συνεργάστηκε με τις μεγαλύτερες Αθηναϊκές εφημερίδες και διακρίθηκε στο Χρονογράφημα. Την επιτυχημένη δημοσιογραφική του πορεία την διαδέχθηκε μιά επίσης επιτυχημένη συγγραφική πορεία. Μερικά έργα του: "Ακριβή μου Σοφία", "Ελλάς υπό το μηδέν", "Το δις εξαμαρτείν", "Με συγχωρείτε, λάθος", "Γράψτο όπως το λέω", "Σκέψου πριν αγοράσεις", "Ένα γελαστό απόγευμα", κ.α. Εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο το 1999.΄
_______________________

*από το βιβλίο "Ανθολογία Νεοελλήνων Σατιρικών και Ευθυμογράφων" του Ευαγγέλου Μιλλεούνη, εκδ. οίκ. Ευθ. Χριστοπούλου, 1972
Επιμέλεια, επιλογή κειμένου: Αγγελική Χρυσικοπούλου

Ιστορία - Πολιτική


Ο ήρωας βασιλιάς και η κατάκτηση της αιωνιότητας

Ο βασιλικός οίκος
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κόδρος ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας. Ήταν γιος του Μέλανθου, του ιδρυτή της δυναστείας των Μεδοντίδων και απόγονος του Δευκαλίωνα και του Έλληνα. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του, οι Δωριείς εισβάλλουν[1] στην Αττική.

Οι εισβολείς
Οι Δωριείς, υπό την αρχηγία του Αλήτη από την Κόρινθο και του Αλθαιμένη από το Άργος, εισβάλλουν στην Αττική. Πριν εκστρατεύσουν είχαν, σεβόμενοι την παράδοση, ζητήσει χρησμό από το μαντείο των Δελφών, το οποίο είχε προφητεύσει ότι θα καταλάβουν την Αθήνα υπό την προϋπόθεση πως δεν θα θανατωνόταν ο Αθηναίος βασιλιάς.

Η κρίσιμη πληροφορία που αλλάζει το ρου της ιστορίας
Ο Κλεόμαντις από τους Δελφούς μετέφερε την σχετική εμπιστευτική προφητεία στους Αθηναίους. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Κόδρος έθεσε την προστασία της πόλης πάνω από την προσωπική του ασφάλεια. Μεταμφιεσμένος σε χωρικό πλησίασε το στρατόπεδο των Δωριέων. Κατά τη διάρκεια επεισοδίου που δημιούργησε, τεχνηέντως, δολοφονήθηκε από τους στρατιώτες των Δωριέων. Οι Αθηναίοι έστειλαν κήρυκα στο στρατόπεδο των Δωριέων ζητώντας την σωρό του νεκρού βασιλιά τους. Τότε και μόνο τότε οι Δωριείς συνειδητοποίησαν τι είχε συμβεί. Υποτασσόμενοι στον χρησμό του Απόλλωνα εγκαταλείπουν την Αττική και αποσύρονται στη Μεγαρίδα. Στον Κλεόμαντι, που συνέβαλε στην προστασία της πόλης και στους απογόνους του οι Αθηναίοι παραχώρησαν παντοτινή σίτιση στο Πρυτανείο.

Η μετάβαση από την οικογενειοκρατεία στην δημοκρατία
Η επικρατούσα ιστορική άποψη συνδέει αυτήν την παράδοση με τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων στην διάρκεια του 11ου π.Χ. αιώνα. Ταυτόχρονα, η κατάργηση του θεσμού της βασιλείας και της συγκεντρωτικής εξουσίας όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στα μυκηναϊκά χρόνια, προμηνύει το πέρασμα από την Μυκηναϊκή στην αρχαϊκή εποχή, πέρασμα το οποίο συνδέεται και με το μεταναστευτικό ρεύμα προς τα μικρασιατικά παράλια. Η παράδοση δέχεται πως μετά τον θάνατο του Κόδρου, οι γιοι του Μέδων και Νηλεύς, αντιμάχονταν για την διαδοχή. Την λύση έδωσε και πάλι το μαντείο των Δελφών. Ο Μέδων ανακηρύσσεται ισόβιος πλην όμως αιρετός άρχοντας της Αθήνας, τερματίζοντας έτσι τον θεσμό της κληρονομικής διαδοχής, ενώ ο Νηλεύς επικεφαλής Αθηναίων, Θηβαίων και άλλων Ιώνων αποίκων ιδρύουν την Μίλητο, εξαπλώνοντας έτσι τον κόσμο των Ιώνων πέρα από τα στενά όρια της Αττικής.

Ο θεσμός των αρχόντων, ως διάδοχη κατάσταση του βασιλικού θεσμού διατηρείται και στα χρόνια της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Από το σύνολο των εκλεγμένων αρχόντων, τρεις κατείχαν διακριτούς τίτλους: ο Επώνυμος άρχων[2], ο άρχων Βασιλεύς και ο άρχων Πολέμαρχος. Οι υπόλοιποι έξι κατείχαν το τίτλο του νομοθέτη.

Η κατάκτηση της αιωνιότητας
Η θετική εντύπωση που δημιουργήθηκε στην Αθήνα από το πέρασμα από το ένα πολιτικό σύστημα στο άλλο παρέμεινε ισχυρή και στους μεταγενέστερους χρόνους. Είναι χαρακτηριστικό πως μετά τη νίκη των Αθηναίων και των Πλαταιέων στον Μαραθώνα, ανάμεσα σε άλλα αφιερώματα που έστειλαν οι πρώτοι στους Δελφούς περιελαμβανόνταν και ένα άγαλμα του Κόδρου, έργο του Φειδία. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ακόμη και στην εποχή του, οι Αθηναίοι έδειχναν το μέρος στην περιοχή του Ιλισού όπου υποτίθεται πως είχε σκοτωθεί ο Κόδρος. Με την ηρωική του πράξη ο Κόδρος μπορεί να έχασε την ζωή του, κέρδισε όμως την αιωνιότητα.
________________
[1] Αναφορά στις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων, στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο. Οι Αθηναίοι πάντοτε υπερηφανεύονταν για την απώθηση των Δωριέων εισβολέων από την Αττική. Σύμφωνα με μία εκδοχή οι δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες οδήγησαν τους Πελοποννησίους Δωριείς σε εισβολή στην ευημερούσα Αττική. Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει πως η Αττική σώθηκε χάρη στο φτωχό για καλλιέργεια έδαφός της (διά το λεπτόγαιον).
[2] από το όνομα του εκάστοτε Επωνύμου άρχοντος έπαιρνε το όνομά του το έτος.

Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου 2007

Ιστορία



Μεταξύ δημοκρατίας και δημοκοπίας

Η αρχή
Στην πολιτική ζωή της Αθήνας ο Περικλής άρχισε να λαμβάνει ενεργά μέρος το 463 π.Χ. με την παράταξη των δημοκρατικών, κατηγορώντας τον ολιγαρχικό Κίμωνα ότι είχε εμπλέξει τους Αθηναίους στον τρίτο Μεσσηνιακό Πόλεμο (464 π.Χ.) ως «φιλολάκων» και «μισόδημος». Ο Κίμων εξορίστηκε και στην Αθήνα επικράτησαν οι δημοκρατικοί με αρχηγό τον Εφιάλτη, το γιο του Σοφωνίδη, τον οποίο όμως δολοφόνησαν οι ολιγαρχικοί δύο χρόνια αργότερα. Η δολοφονία του Εφιάλτη άνοιξε διαπλατα τον πολιτικό δρόμο στον Περικλή, ο οποίος, κατ' αυτόν τον τρόπο, γίνεται ο νέος ηγέτης των δημοκρατικών. Την επονομασία «Ολύμπιος» την αποκτά λόγω της θαυμαστής του ικανότητας να εντάσσει φιλοσοφικές έννοιες στους λόγους του με τρόπο κατανοητό στο ευρύ κοινό.

Μέτρα εκδημοκρατισμού και υποψίες δημοκοπίας
Από τον Άρειο Πάγο, το προπύργιο των ολιγαρχικών, αφαιρέθηκαν πολλές δικαιοδοσίες που μεταβιβάζονται σε δέκα «λαϊκά» δικαστήρια με 500 δικαστές το καθένα, οι οποίοι ορίζονταν με κλήρο.
Ο Περικλής εισήγαγε ένα, επιπλέον, καινοφανές μέτρο, την επονομαζόμενη «μισθοφορά», δηλαδή την πληρωμή μισθού στα μέλη των δικαστηρίων και της Βουλής των 500, μέτρο που σταδιακά εφαρμόστηκε σε όλους τους κληρωτούς άρχοντες. Με το μέτρο της «μισθοφοράς» κατόρθωσε να διευρύνει την δυνατότητα συμμετοχής του λαού στα κοινά.
Εξάλλου, με εισήγηση του Περικλή θεσπίστηκε και το μέτρο των «θεωρικών», δηλαδή η επιχορήγηση των απόρων από το δημόσιο ταμείο, προκειμένου να παρακολουθούν τους δραματικούς αγώνες.
Επιπροσθέτως, νομοθέτησε υπέρ των ζευγιτών (δηλαδή όσων κατείχαν τουλάχιστον ένα ζευγάρι βόδια) το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, εξελίσσοντας έτσι επί το δημοκρατικότερο την προηγούμενη καινοτομία του Κλεισθένη, ο οποίος τους είχε παραχωρήσει μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν.

Δύο μέτρα και δύο σταθμά
Για να κάνει ομοιογενέστερη την σύσταση του πληθυσμού της Αττικής, ο Περικλής εισηγήθηκε νόμο με τον οποίο το δικαίωμα του αθηναίου πολίτη είχαν μόνο όσοι γεννιόνταν από πατέρα και από μητέρα Αθηναίους. Το νόμο αυτόν, ωστόσο, καταστρατήγησε ο ίδιος όταν, λίγο πριν τον θάνατό του, ζήτησε να αναγνωριστεί ως αθηναίος πολίτης ο γυιος του (Περικλής κι αυτός) τον οποίο είχε αποκτήσει με τη Μιλησία Ασπασία. Το αίτημά του βεβαίως αυτό δικαιολογείτο εξαιτίας του χαμού των δύο μεγαλύτερων γυιών του από την αθηναία σύζυγό του (της οποίας δεν έχει διασωθεί το όνομά) , στην διάρκεια του μεγάλου λοιμού. Το ερώτημα όμως που παραμένει σχετίζεται με το εάν έχουν το δικαίωμα οι πολιτικοί άντρες και προ πάντων οι ηγέτες να ενεργούν επί τη βάσει του συναισθήματος ή του θυμικού ή ακόμα και υπό το βάρος πιέσεων.

Το τέλος
Οι αντίπαλοι και κατήγοροι του Περικλή θεώρησαν το Μεγαρικό Ψήφισμα[1] ως την αιτία για το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.) κατά τον οποίο η Αθήνα έχασε πρώτα τον ηγέτη της και ύστερα την ηγετική θέση της στην Ελλάδα.
Ο Περικλής, αφού είδε τους δύο γιους του να πεθαίνουν από τον φοβερό λοιμό, που κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου εξόντωσε το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Αθήνας, αφού καθαιρέθηκε από το αξίωμα του στρατηγού και τιμωρήθηκε με βαρύ πρόστιμο με την κατηγορία της κακοδιαχείρισης, επανεξελέγη στρατηγός ως «αναντικατάστατος». Δεν μπόρεσε όμως να τελειώσει τη θητεία του. Πέθανε λίγους μήνες αργότερα, κατά το τρίτο έτος του πολέμου, θύμα και αυτός του φοβερού λοιμού.
_____________________
[1] Οι σύμμαχοι των Αθηναίων, αντιδρώντας στην οικονομική τους απομύζηση, απαιτούν την αποδέσμευσή τους από τις συμμαχικές τους υποχρεώσεις. Οι επαναστάσεις σε Λέσβο και Σάμο καταπνίγονται από το αθηναϊκό ναυτικό. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με την περίπτωση των Μεγάρων. Οι Μεγαρείς συμμαχούν με τους Λακεδαιμονίους, αποτρέποντας έτσι πιθανή αθηναϊκή επέμβαση. Ο Περικλής προτείνει τότε και επιτυγχάνει την ψήφιση του επονομαζόμενου Μεγαρικού Ψηφίσματος, σύμφωνα με το οποίο οι Μεγαρείς αποκλείονται απ' όλα τα λιμάνια της ηγεμονίας. Η απόφαση αυτή των Αθηναίων προκαλεί τον κίνδυνο της κατάρρευσης της οικονομίας των Μεγάρων και μεγάλη ανησυχία στους Πελοποννησίους, οι οποίοι κατηγορούν την Αθήνα για επίδειξη υπέρμετρης αλαζονίας. Το Μεγαρικό Ψήφισμα αποτελεί, σύμφωνα με την ισχύουσα εκτίμηση των ιστορικών, μία από τις κύριες αιτίες κήρυξης του Πελοποννησιακού πολέμου.

Αρχαιολογία

Βότανα

Πάνω σε πήλινες πινακίδες σφηνοειδούς γραφής διαβάζουμε συνταγές παρασκευής φαρμάκων από βότανα αλλά και συνταγές μαγειρικής με βότανα. Οι Κινέζοι, οι Σουμέριοι και οι Αιγύπτιοι ήταν απ’ τους πρώτους λαούς που χρησιμοποίησαν τα βότανα για την παρασκευή φαρμάκων.
Στην Ελλάδα, σε πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στην Κνωσό, στην Πύλο και στις Μυκήνες βρίσκουμε καταγραμμένα αρκετά φυτά καθώς και οδηγίες για την κατασκευή αρωμάτων, και αλοιφών για θεραπευτικούς σκοπούς.

Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα, που ακολουθεί, χαραγμένο σε πήλινη πλάκα, η οποία ανακαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους στην Μεσοποταμία:

«…πέρασε από κόσκινο και κατόπιν ζύμωσε κέλυφος χελώνας μαζί με το φυτό «νάγκα σι»… και βάλε πάνω κατάπλασμα από τριμμένο πεύκο».

προκειται για σουμεριακή φαρμακευτική συνταγή, η οποία χρονολογείται από το 2.800 π.Χ.

Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2007

Οικονομία - Πολιτική


Οι αδυναμίες του κεφαλαιοκρατικού συστήματος
και ο φόβος της επανάληψης της ιστορίας
_____________________
Το 1929 η παγκόσμια οικονομία δέχτηκε ένα σοβαρό πλήγμα. Κύρια αιτία ο άκρατη κεφαλαιοκρατική αναζήτηση ολοένα και περισσοτέρων κερδών. Οι επιπτώσεις, σε παγκόσμια κλίμακα, είναι ραγδαίες και συγκλονιστικές. Ο παγκόσμιος πολιτικός χάρτης, μέσα σε ελάχιστα χρόνια αλλάζει άρδην.

Η ανισορροπία στην οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών προκαλεί μια αλυσιδωτή αντίδραση, που παρόμοιά της δεν είχε γνωρίσει στο παρελθόν η ανθρωπότητα. Η άμετρη υπερπαραγωγή πρώτων υλών, καθώς και γεωργικών προϊόντων είχε ως αποτέλεσμα την πτώση των τιμών και την μείωση της αγοραστικής δύναμης των αγροτών, που την δεδομένη χρονική περίοδο κατέχουν βαρύνουσα θέση στην αμερικανική οικονομία. Παράλληλα, υπεραισιόδοξες ή ίσως άκριτες βιομηχανικές επενδύσεις σε τομείς όπως η παραγωγή αυτοκινήτων και ηλεκτρικών συσκευών περιπλέκουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση, την στιγμή που η αγοραστική δύναμη των πολιτών φθίνει.

Τον Οκτώβριο του 1929 οι ψευδαισθήσεις διαλύονται και γίνεται αντιληπτό ότι η βιομηχανική παραγωγή ξεπερνά, κατά πολύ, τη ζήτηση της αγοράς. Η κατάρρευση της χρηματιστηριακής αγοράς της Γουώλ Στρητ συγκλονίζει την ψευδεπίγραφα ακμαία αμερικανική οικονομία. Σε ελάχιστο χρόνο, συνολικά 40.000.000.000 δολάρια, έχουν εξανεμιστεί. Οι επενδυτές, μεγάλοι και μικροί, βρίσκονται αντιμέτωποι με το απόλυτο χάος. Η δεινή περίοδος ύφεσης που ακολουθεί δεν είναι παρά ο προάγγελος των δεινών που θα επακολουθήσουν στο πολιτικό σκηνικό της ρημαγμένης απ’ τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο γηραιάς ηπείρου.

Την δεδομένη χρονική περίοδο, το γερμανικό εμπόριο υστερούσε κατά 25% σε σχέση με την προπολεμική περίοδο, ενώ το βρετανικό κατά 50%. Ο αμερικανικός προστατευτισμός και η εμμονή στη αποπληρωμή του συνόλου των δανείων που είχαν δοθεί στις ευρωπαϊκές χώρες επιδείνωνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, καθώς αποστράγγιζε την όποια διαφαινόμενη ικμάδα των υπό ανάκαμψη, αλλά σε κρίση, ευρωπαϊκών οικονομιών, ελαχιστοποιώντας έτσι την όποια ελπίδα άμεσης ανάκαμψης και απελπίζοντας, ταυτόχρονα, ακόμα περισσότερο τους εξαθλιωμένους πολίτες. Οι χώρες που επλήγησαν πρώτες ήταν οι ηττημένες του πρώτου πολέμου, Αυστρία και Γερμανία. Την εποχή εκείνη, οι οικονομίες τους παρέμεναν δέσμιες του εξωτερικού δανεισμού. Οι νικητές του πολέμου και δανειστές των ηττημένων απαίτησαν την άμεση αποπληρωμή των χρεών τους. Συνέπεια της άκριτης αυτής πολιτικής υπήρξε η εξάπλωση του πανικού, δια μέσου των χειμαζομένων χρηματιστηριακών κύκλων, σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η αλυσιδωτή κατάρρευση επιχειρήσεων και τραπεζών προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια οικονομική ύφεση. Στην κορύφωση της κρίσης (1933) οι άνεργοι έφθαναν τα 30.000.000. Ο δρόμος για την επικράτηση του φασισμού είχε ανοίξει.

Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου 2007

μαθήματα ιστορίας


Μακεδονία[1]

Ο ιστορικός Ελλάνικος ο Μυτιληναίος, που έζησε στην αυλή του βασιλιά της Μακεδονίας Αλεξάνδρου του Α΄, μας παραδίδει πως συνεννοείτο με άνεση με τους Μακεδόνες και ότι η μιλιά τους έμοιαζε με τη δική του διάλεκτο, την Αιολική.

Μια Περσική επιγραφή του 513 π.Χ. καταγράφει τις Ευρωπαϊκές χώρες που κατέχονταν τότε από τον Μεγάλο Βασιλέα. Ανάμεσα σ' αυτές υπάρχει και το όνομα «Γιουνά Τακαμπαρά». Γιουνά σημαίνει Ίωνας. Είναι το όνομα που δίνουν ακόμη και σήμερα οι ανατολικοί λαοί στους Έλληνες. Τακαμπαρά σημαίνει αυτόν που η περικεφαλαία του μοιάζει με ασπίδα. Όπως εύκολα αναγνωρίζεται από αρχαία νομίσματα, μόνο οι Μακεδόνες είχαν τέτοια περικεφαλαία. Είναι προφανές πως οι Πέρσες θεωρούσαν τους Μακεδόνες Έλληνες. Ανάλογες περσικές επιγραφές μετά το 479 πΧ παραλείπουν την ονομασία αυτή. Με δεδομένη την απεξάρτηση της Μακεδονίας από τον περσικό ζυγό, μπορούμε ευχερέστερα να συσχετίσουμε την επονομαζόμενη επαρχία «Γιουνά Τακαμπαρά» με την ανεξάρτητη πλέον Μακεδονία.


Μερικές Μακεδονικές λέξεις υπάρχουν και σε άλλες Ελληνικές διαλέκτους με διαφορετική σημασία: Π.χ. «χάρων» στη Μακεδονική διάλεκτο είναι το λιοντάρι. Το παράδειγμα αυτό αποδεικνύει πως η μακεδονική διάλεκτος ήταν ελληνική και πως ουδέποτε παρέστη ανάγκη εισαγωγής της ελληνικής γλώσσας στην Μακεδονία.

Ο Πλούταρχος[2] γράφει: «Αλέξανδρος, παίδας Περσών τρισμυρίους επιλεξάμενος, εκέλευσε γράμματά τε μανθάνειν Ελληνικά και Μακεδονικοίς όπλοις εντρέφεσθαι»
( Ο Αλέξανδρος, αφού επέλεξε τριάντα χιλιάδες παιδιά Περσών, διέταξε να ανατραφούν μαθαίνοντας την ελληνική γλώσσα και την χρήση των μακεδονικών όπλων ).
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχτούμε πως ένας μεγάλος κατακτητής θα απαρνιόταν, στο απόγειο της δόξας του, την μητρική του γλώσσα και τον πολιτισμό του γένους του, υπέρ μιας ξένης γλώσσας και ενός διαφορετικού πολιτισμού.

Ο Στράβων[3], γράφει: " Έστιν ουν Ελλάς και η Μακεδονία"

Το μόνο ιδιωματικό Μακεδονικό κείμενο που έχει βρεθεί από τους αρχαιολόγους στην περιοχή της Πέλλας έχουμε είναι ένας κατάδεσμος (ευχές και κατάρες) του 425 π.Χ. γραμμένος στην κοινή Δωρική διάλεκτο.

_________________
[1] Απόσπασμα εργασίας από την ιστοσελίδα του Α΄ Γυμνασίου Λαγκαδά_http://1gym-lagkad.thess.sch.gr

[2] Μέστριος Πλούταρχος (Χαιρώνια, περ.45-120)_Έλληνας ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος.

[3] Στράβων_αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γεωγράφος και φιλόσοφος. Μεταξύ των διασημοτέρων γεωγράφων της αρχαιότητας. Γεννήθηκε το 63 ή το 64 π.Χ. στην Αμάσεια του Πόντου, όπου και πέθανε, σε ηλικία 90 περίπου ετών (λίγο μετά το 23 μ.Χ.). Οπαδός του Στωϊκισμού και υπέρμαχος του Ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού.

Τρίτη 11 Σεπτεμβρίου 2007

Υγεία - Πολιτικές

Τι είδους δημόσια υγεία θέλουμε;

Παράδειγμα πρώτο:

Στις 18/10/06 δημοσιεύτηκε στη «Νιου Γιορκ Τάιμς» άρθρο του δημοσιογράφου Δαυΐδ Λέοναρντ με τίτλο «Υπηρεσίες υγείας: Ένα μάθημα από την Ευρώπη».

Η ιστορία αφορούσε την περιπέτεια υγείας ενός αμερικανού πολίτη ελληνικής καταγωγής. Μια απλή επέμβαση κήλης που έκανε σε νοσοκομείο της Καλιφόρνιας δεν πήγε καλά, με αποτέλεσμα να αιμορραγήσει το επόμενο πρωί και ενώ είχε υποχρεωτικά φύγει αυθημερόν από το νοσοκομείο. Αναγκάστηκε, λοιπόν, να ξαναπάει και να υποβληθεί και σε δεύτερη δοκιμασία. Η περιπέτεια αυτή του κόστισε 2.500 δολάρια πέρα από όσα είχε πληρώσει η ιδιωτική του ασφάλεια.

Λίγους μήνες μετά, επισκέφθηκε την Ελλάδα και εκεί ανακάλυψε ότι είχε και δεύτερη κήλη και για το λόγο αυτόν χρειάστηκε να νοσηλευτεί και σε ελληνικό δημόσιο νοσοκομείο. Τον έβαλαν σε θάλαμο με πολλούς άλλους ασθενείς σε ένα πιο βρόμικο νοσοκομείο από εκείνο της Καλιφόρνιας.

Ο σαραντάχρονος προγραμματιστής υπολογιστών της «Γουώλ Στρήτ» υποβλήθηκε σε πολλές εξετάσεις πριν από την επέμβαση, μεταξύ των οποίων και καρδιολογικές, και έτσι βρέθηκε κι ένα μικρό πρόβλημα που αντιμετώπιζε στην καρδιά και που αγνοούσε.

Εγχειρίστηκε, παρέμεινε στο νοσοκομείο άλλη μια μέρα για να τον παρακολουθήσουν και έφυγε. Παρ' ότι δεν ήταν ασφαλισμένος στην Ελλάδα και έμεινε δύο μέρες περισσότερο για νοσηλεία, η όλη διαδικασία του κόστισε μόλις 700 δολάρια.

Ο δημοσιογράφος της «Νιου Γιορκ Τάιμς» έλαβε εκατοντάδες μηνύματα από αναγνώστες που πιστοποιούσαν την άποψή του ότι παρ' όλες τις πολύ αυξημένες δαπάνες των Αμερικανών για την υγεία τους, δέχονται πολύ κακές ιατρικές υπηρεσίες σε αντίθεση με χώρες της Ευρώπης.

Ειδικά στην Ελλάδα, και ενώ ο μέσος όρος ζωής είναι τα 79 χρόνια, το κατά κεφαλήν κόστος (κρατικό και ιδιωτικό) είναι 1.770 € (2.300 δολάρια), ενώ στις ΗΠΑ με μέσο όρο ζωής τα 78, το κατά κεφαλήν κόστος είναι 4.615 € (6.000 $). Το άρθρο συμπεραίνει πως στις ΗΠΑ η ιδιωτικοποίηση έφερε τεράστιες αυξήσεις και ταυτόχρονα υποβάθμιση των υπηρεσιών υγείας. Ο αριθμός των ανασφάλιστων Αμερικανών σήμερα ξεπερνάει τα 47 εκατομμύρια.
________________________
Παράδειγμα δεύτερο:

τι θα πει Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας στις ΗΠΑ σήμερα

(απόσπασμα από την ομιλία του καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, Ντέιβιντ Χίμελσταϊν, Αθήνα_ξενοδοχείο Χιλτον, Δεκέμβριος 2006, Συνέδριο για την Δημόσια Υγεία_Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας)

Ένας 59χρονος άντρας χτυπήθηκε σε ατύχημα και μεταφέρθηκε σε ιδιωτικό νοσοκομείο με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Εκεί έψαξαν τις τσέπες του και δεν βρήκαν κάρτα ασφάλισης σε ιδιωτική εταιρεία, γι' αυτό και τον μετέφεραν στην άλλη άκρη της πόλης σε δημόσιο νοσοκομείο. Τον υπέβαλαν σε εξετάσεις και βρήκαν ότι είχε πρόβλημα και στον αυχένα και η κατάστασή του ήταν σοβαρή.
Εν τω μεταξύ βρέθηκε από τις λίστες του ιδιωτικού νοσοκομείου ότι ήταν τελικά ασφαλισμένος και ως εκ τούτου το ιδιωτικό απαίτησε να τον επιστρέψουν, διότι ήταν δικός τους ασθενής, τους ανήκε !

Αυτό ονόμασε ο καθηγητής κατάχρηση του ασθενούς και έδειξε ανάγλυφα πώς ταλαιπωρήθηκε ένας χτυπημένος άνθρωπος με μόνη αιτία το κέρδος.

Δευτέρα 10 Σεπτεμβρίου 2007

Άνθρωπος


Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα

Η μεταπολεμική περίοδος στην Ελλάδα είναι περίοδος ραγδαίων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών, γεγονός που συντελεί στην μεταβολή των κοινωνικών και δημογραφικών δομών και προσδιορίζει την αναπαραγωγική συμπεριφορά του πληθυσμού. Το δημογραφικό τοπίο, το οποίο αναμένεται ότι θα επικρατήσει στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, θα είναι σε σημαντικό βαθμό αποτέλεσμα των μεταβολών που παρατηρήθηκαν κατά το παρελθόν στα τρία βασικά δημογραφικά φαινόμενα, (α)την γονιμότητα, (β)την θνησιμότητα και (γ)την μετανάστευση. Οι μεταβολές αυτές οδήγησαν σε σταδιακή επιβράδυνση του ρυθμού φυσικής αύξησης του πληθυσμού, στην ενδυνάμωση του ρόλου της διεθνούς μετανάστευσης στην συνολική αύξηση του πληθυσμού, καθώς και σε σημαντικές μεταβολές στην κατά ηλικία διάρθρωσή του. Η σημαντική μείωση της γεννητικότητας που παρατηρείται στην χώρα μας, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει επιφέρει αλλαγές στην ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού, πράγμα που συνεπάγεται αναπόφευκτες επιπτώσεις στο εργατικό δυναμικό, στο σύστημα υγείας, στον αριθμό των συνταξιούχων στο ασφαλιστικό σύστημα, στην παιδεία και σε άλλους τομείς.

Η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, προβλέπεται ότι στις επόμενες δεκαετίες θα αντιμετωπίσει σημαντικές δημογραφικές αλλαγές, οι οποίες αναμένεται να επηρεάσουν σε μεγάλη έκταση την οικονομία και την κοινωνία, ως σύνολο. Οι δημογραφικές αυτές αλλαγές αποτελούν απόρροια τριών βασικών τάσεων[i]:

της συνεχούς επιμήκυνσης της διάρκειας ζωής: πρόκειται για το αποτέλεσμα της σημαντικής προόδου σε θέματα υγείας και ποιότητας ζωής. Το προσδόκιμο επιβίωσης με καλή υγεία αυξάνεται διαρκώς. Η πρόοδος αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί και να συνοδευτεί με μείωση των αποκλίσεων μεταξύ προσδόκιμου επιβίωσης ανδρών και γυναικών. Στην ίδια οικογένεια μπορούν πλέον να συνυπάρχουν τέσσερις γενιές, με την διαφορά ότι τα άτομα της σημερινής οικογένειας παρουσιάζουν μεγαλύτερη κινητικότητα και δεν κατοικούν κάτω από την ίδια στέγη, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.

έως το 2030 θα γίνει αισθητή η αύξηση των γενεών ηλικίας άνω των 60 ετών, όταν τα παιδιά της «μεγάλης δημογραφικής έκρηξης» θα φτάσουν σ’ αυτήν την ηλικία.

της συνεχιζόμενης υπογεννητικότητας: οι γενιές της «μεγάλης δημογραφικής έκρηξης» απέκτησαν λιγότερα παιδιά από τις προηγούμενες. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες[ii] που εξηγούν τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, όπως οι δυσκολίες όσον αφορά στην επαγγελματική ένταξη, το κόστος της στέγης, η απόκτηση του πρώτου παιδιού σε μεγαλύτερη ηλικία, οι διαφορετικές επιλογές σε θέματα σπουδών, επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Το ποσοστό γονιμότητας είναι σχεδόν παντού κατώτερο από το κατώτερο όριο ανανέωσης των γενεών.

Το φαινόμενο της αύξησης του αριθμού των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω δεν αποτελεί μια νέα εξέλιξη για τον πληθυσμό της Ελλάδας. Εξετάζοντας την ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού της χώρας σε κάποιες τυχαίες χρονικές περιόδους παρατηρούμε σημαντική αύξηση του ποσοστού των κατοίκων ηλικίας άνω των 65 ετών. Συγκεκριμένα, το 1951 οι Έλληνες ηλικίας άνω των 65 ετών αποτελούσαν μόλις το 7% του συνολικού πληθυσμού, στην συνέχεια το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 11,9% το 1995, στο 13% το 1998, ενώ το 2004 το ίδιο ποσοστό άγγιξε το 18,2% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Αντίστοιχα, το ποσοστό των παιδιών ηλικίας έως 14 ετών συρρικνώνεται. Από το 24,8% που ήταν το 1960, έπεσε στο 17,1% το 1995, στο 15,8% το 1998 και στο 14,6% το 2004. Σύμφωνα με ορισμένες δημογραφικές προβολές, ο πληθυσμός της Ελλάδας σε ηλικία (15-64 ετών) θα αρχίσει να μειώνεται μετά το 2010[iii]. Ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί αντανακλώντας την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και του επιπέδου της υγείας. Ταυτόχρονα, ο δείκτης γονιμότητας (αριθμός παιδιών ανά γυναίκα) είναι ελαφρά χαμηλότερος από 1,3 ενώ το κατώτερο όριο για την αναπλήρωση του πληθυσμού είναι 2,1. Έτσι ο πληθυσμός ηλικίας 65 ετών και άνω θα αυξηθεί σε σύγκριση με το 2005, κατά 38% έως το 2030 και κατά 86% έως το 2050. Αντίθετα, ο πληθυσμός ηλικίας 15-64 ετών θα μειωθεί κατά 4,5% έως το 2030 και κατά 18% έως το 2050.
________________
[i] Πράσινη Βίβλος «Αντιμετωπίζοντας την δημογραφική αλλαγή: μια νέα αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών», Βρυξέλλες 16/03/2005.
[ii] Θα πρέπει να σημειωθεί πως προβλήματα οικονομικής υφής αντιμετώπιζαν σε αντίστοιχο ή ακόμα και σε μεγαλύτερο βαθμό και οι παλαιότερες γενιές. Τα προβλήματα όμως αυτά δεν αποτέλεσαν τροχοπέδη στην απόκτηση παιδιών, γεγονός που αποδεικνύει την διαφοροποίηση, σε επίπεδο νοοτροπίας, μεταξύ της σύγχρονης και της παλαιότερης κοινωνίας. Συνεπώς το πρόβλημα δεν θα πρέπει να εξετάζεται αποκλειστικά από οικονομική σκοπιά, η οποία δεν παύει να αποτελεί μία σημαντική παράμετρο, αλλά και από κοινωνιολογική.
[iii] Έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ για το 2004. Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 2005.

Παρασκευή 7 Σεπτεμβρίου 2007

Πολιτική


Ρουμανία: Ένας αριθμός δυνατών εκρήξεων λαμβάνουν χώρα στο Βουκουρέστι, το Πλοέστι και το Πιτέστι. Μια επιπρόσθετη έκρηξη λαμβάνει χώρα σε κατάμεστο από πλήθος ποδοσφαιρικό στάδιο. Την δεδομένη στιγμή αναφέρεται πως το στάδιο έχει πληρότητα της τάξης του 80%.
Αμέσως μετά τις εκρήξεις, οι αρχές ενημερώνονται πως έγινε χρήση «βρώμικης βόμβας». Προφανώς υπάρχει η πληροφορία πως πιθανολογείται η ύπαρξη και άλλων παρόμοιων βομβών, οι οποίες ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν εναντίον υδραγωγείων και δεξαμενών πόσιμου ύδατος, δικτύων παροχής ενέργειας και διανομής φυσικού αερίου, καθώς και δημοφιλών τοποθεσιών αναψυχής.
Στην περίπτωση του σταδίου που επλήγη, οι μετρήσεις για την ύπαρξη ραδιενέργειας καταγράφουν επίπεδα πολύ ανώτερα των αποδεκτών ορίων. Οι ζημιές στις υποδομές είναι σημαντικές. Είναι ανάγκη επίσης να καταγραφούν οι μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.

Δεν πρόκειται για πραγματικό γεγονός. Ούτε για σενάριο κάποιας πολυέξοδης κινηματογραφικής παραγωγής. Το 2003, το ΑνατολικοΕυρωπαϊκό Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Κρίσεων (ΑΕΚΣΑΚ) και το Τμήμα Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΤΑΚ), στο πλαίσιο άσκησης του Οργανισμού ΒορειοΑτλαντικού Συμφώνου (ΟΒΑΣ), στόχος της οποίας ήταν η προαγωγή των δεξιοτήτων αντιμετώπισης πιθανής τρομοκρατικής απειλής με χρήση Συσκευών Ραδιολογικής Διασποράς (ΣυΡάΔια) και ο έλεγχος της ικανότητας των δομών του υποτιθέμενου κράτους–στόχου να ανταποκριθεί στις ανάγκες συντονισμού επιχειρήσεων διεθνούς δύναμης αντιμετώπισης καταστροφών στο έδαφός του, διεξήγαγε διεθνή επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένης και επιτόπιας επέμβασης με τον κωδικό «Δακία 2003», με την συμμετοχή 20 ευρωπαϊκών και μη κρατών. Στην άσκηση συμμετείχαν δυνάμεις από την Αρμενία, την Αυστρία, το Βέλγιο, την Βουλγαρία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιταλία, τον Καναδά, την Κροατία, την Μολδαβία, την Νορβηγία, την Ολλανδία, την Ουγγαρία, το Ουζμπεκιστάν, την Ουκρανία, την Πορτογαλία, την Σλοβακία, την Σλοβενία, την Τουρκία και φυσικά την οικοδέσποινα Ρουμανία. Στην επιχείρηση μετείχαν 300 άτομα από την διεθνή δύναμη και εκατοντάδες Ρουμάνοι. Η υπόθεση πάνω στην οποία κινήθηκε η εν λόγω επιχείρηση ήταν η προαναφερόμενη δραματική ιστορία.

Φιλοσοφία


Φιλοσοφική αποτίμηση της συνολικής πορείας της χώρας προς τις βουλευτικές εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου

Σε ένα σημείο του «Εγχειριδίου» του, ο Επίκτητος[i] υποστηρίζει ότι όλος ο κόσμος είναι μία σκηνή:

«Μέμνησο, ότι υποκριτής ει δράματος, οίου αν θέλη ο διδάσκαλος.
Αν βραχύ, βραχέος.
Αν μακρόν, μακρού.
Αν πρωχόν υποκρίνασθαι σε θέλη, ίνα και τούτον ευφυώς υποκρίνη αν χωλόν, αν άρχοντα, αν ιδιώτην.
Σον γαρ τουτ’ έστι, το δοθέν υποκρίνασθαι πρόσωπον καλώς.
Εκλέξασθαι δ’ αυτό άλλου.»
[ii]

«Να θυμάσαι ότι είσαι ηθοποιός θεατρικού έργου, την φύση του οποίου θέλησε ο δάσκαλος.
Αν το θέλησε σύντομο, θα είναι σύντομο.
Αν μακρύ, θα είναι μακρύ.
Αν σε θέλει να υποδύεσαι τον φτωχό, να τον υποδυθείς με επιδεξιότητα, όπως και τον χωλό, τον άρχοντα, τον απλό πολίτη.
Γιατί αυτό είναι το καθήκον σου, να υποδύεσαι καλά το πρόσωπο που σου έχει ανατεθεί.
Η επιλογή, όμως, αυτού είναι άλλου δουλειά.»
____________________
[i] Ο Επίκτητος Ιεραπολίτης (από την Ιεράπολη της Φρυγίας) γεννήθηκε στα μέσα του 1ου μ.Χ. αιώνα και αρχικά υπήρξε δούλος ενός αυτοκρατορικού υπαλλήλου, του Επαφροδίτου, ο οποίος τον απελευθέρωσε, όταν εγκαταστάθηκε οριστικά στη Ρώμη. Ο Επίκτητος σπούδασε φιλοσοφία δίπλα στον στωϊκό Μουσόνιο Ρούφο και στη συνέχεια δίδαξε ο ίδιος στη Ρώμη, αναδειχθείς σε μία από τις σοβαρότερες μορφές του Στωϊκισμού. Στον διωγμό του Δομιτιανού κατά των Στωϊκών, ο Επίκτητος απελάθηκε στην Ήπειρο όπου μετέφερε και την έδρα της σχολής του (στην Νικόπολη) και εδίδαξε μέχρι τον θάνατό του κάπου ανάμεσα στο 120 με 135 μ.Χ. Τα συγγράμματα του Επικτήτου καταστράφηκαν. Στοιχεία από το έργο του διδασκάλου του διέσωσε μέσα από τις στενογραφημένες σημειώσεις του ο μαθητής του Αρριανός από την Νικομήδεια.
[ii] Επίκτητος, Εγχειρίδιο, κεφ. 17

Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου 2007

Χριστιανισμός


Η αίρεση του Filioque

Η ιστορία της εισαγωγής του filioque αποκτά πρόσθετο ενδιαφέρον όταν η ιστορική έρευνα αποκαλύπτει καινοφανείς οπτικές.

Μελέτες που έχουν γίνει από τον Καθηγητή π. Ιωάννη Ρωμανίδη έφεραν στο φως ιστορικά γεγονότα ότι το filioque χρησιμοποιήθηκε από τους Φράγκους εναντίον των Ρωμαίων, τόσο του Δυτικού όσο και του Ανατολικού τμήματος της ενιαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι Ορθόδοξοι Πάπες αντιδρούσαν ηρωϊκά εναντίον της εισαγωγής του filioque στο Σύμβολο της Πίστεως.

Ο εν λόγω όρος εισήχθη, τελικά, όταν για πρώτη φορά ανήλθε στον θρόνο της παλαιάς Ρώμης ο Ιταλοφράγκος Πάπας Βενέδικτος Η' (1009 ή 1014). Οι δυτικοί και ανατολικοί Ρωμαίοι του Θ' αιώνος παρέμεναν πιστοί στην Ορθοδοξία και αντιμάχονταν τους Φράγκους ως ετεροδόξους.

Εν κατακλείδι, το σχίσμα δεν τελέστηκε μεταξύ Ρωμαίων Παπών και Ρωμαίων Πατριαρχών, αλλά μεταξύ Ρωμαίων Παπών και Πατριαρχών από την μια μεριά και Φράγκων αιρετικών από την άλλη.
_________________
Απόσπασμα από ομιλία του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου, Ιούνιος 2001

Τετάρτη 5 Σεπτεμβρίου 2007

Πολιτική


Περιστατικά βιοτρομοκρατίας και οι επιπτώσεις τους στις ακολουθούμενες από την Ε.Ε. πολιτικές[1]

Λίγο μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες επλήγησαν από ένα κύμα περιστατικών βιοτρομοκρατίας με την εξαπόλυση σπόρων του βακίλου του άνθρακα. Οι τρομοκρατικές αυτές ενέργειες είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην Ευρώπη. Οι υπηρεσίες προστασίας του πολίτη και ασφάλειας κινητοποιήθηκαν και τα συστήματα δημόσιας υγείας ήρθαν αντιμέτωπα με πολλές επιστολές και δέματα του ταχυδρομείου που περιείχαν σκόνες για τις οποίες υπήρχε υποψία ότι είχαν μολυνθεί από το βάκιλο του άνθρακα. Μολονότι δεν εντοπίστηκε καμία βιοτρομοκρατική επίθεση με στόχο την Ευρώπη, οι ευρωπαϊκές χώρες δέχθηκαν μεγάλη πίεση στο βαθμό κατά τον οποίο υποχρεώθηκαν να εξασφαλίσουν ταχέως τα μέσα για την αντιμετώπιση αυτού του νέου είδους απειλής. Τον Ιανουάριο του 2003, ο εντοπισμός της παρουσίας της τοξικής ουσίας ρισίν - εν δυνάμει θανατηφόρας - σε ένα κτήριο του Λονδίνου υπενθύμισε με βίαιο τρόπο στις υγειονομικές αρχές την επείγουσα ανάγκη εντατικοποίησης των προσπαθειών τους στον τομέα της καταπολέμησης της βιοτρομοκρατίας.

Στις 15 Νοεμβρίου 2001, μετά το πέρας του Συμβουλίου Υγείας, η βελγική προεδρία καλούσε την Επιτροπή να καταρτίσει πρόγραμμα δράσης σχετικά με τη συνεργασία για την προετοιμασία και την αντίδραση στις βιολογικές και χημικές απειλές.

Ένα χρόνο αργότερα, στις 7 Νοεμβρίου 2002, στη συνεδρίαση της Οττάβας (Πρωτοβουλία της Οττάβας) έλαβαν μέρος οι υπουργοί Υγείας των χωρών της ομάδας G7, καθώς και ο μεξικανός υπουργός Υγείας και ο επίτροπος Byrne, αρμόδιος για την υγεία και την προστασία των καταναλωτών. Οι συμμετάσχοντες συμφώνησαν να αναληφθεί πρωτοβουλία η οποία θα προωθούσε την λήψη συγκεκριμένων μέτρων, σε παγκόσμια κλίμακα, προκειμένου να ενισχυθεί η παρέμβαση στον τομέα της δημόσιας υγείας έναντι της απειλής διεθνούς βιολογικής, χημικής και ραδιοπυρηνικής τρομοκρατίας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό το βάρος των πιέσεων αυτών, ξεκίνησε μια σειρά συντονισμένων δράσεων στους τομείς της προστασίας του πολίτη, της υγείας, των επιχειρήσεων (φαρμακευτικά προϊόντα), της έρευνας, των πυρηνικών, των μεταφορών και της ενέργειας. Οι δράσεις αυτές παρουσιάστηκαν στην ανακοίνωση με τίτλο «Αστική προστασία - Προληπτική κατάσταση επιφυλακής για ενδεχόμενα συμβάντα έκτακτης ανάγκης», που δημοσιεύθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2001.

Στις 20 Δεκεμβρίου 2002, το Συμβούλιο και η Επιτροπή ενέκριναν ένα, επιπλέον, κοινό πρόγραμμα με σκοπό τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την αξιολόγηση των χημικών, βιολογικών και ραδιοπυρηνικών κινδύνων, καθώς και στους τομείς της επιφυλακής, της παρέμβασης, της αποθήκευσης μέσων και της έρευνας.

[1] Από την «νέα στρατηγική της Ε.Ε. στον τομέα της Υγείας».